tag:blogger.com,1999:blog-29682961480059027262024-03-05T08:07:53.213+01:00Doordenkers - over mens en maatschappijTijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.comBlogger25125tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-10389450601292495872023-12-19T10:58:00.000+01:002023-12-19T10:58:07.870+01:00The DSA's tackling of systemic risks should have been content-agnostic<p><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">Any government-controlled/sanctioned/policed form of content moderation that is based on the content itself, makes that government a Ministry of Truth</span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> in the style of 1984. Like the European Commission</span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> since the Digital Services Act (DSA)</span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">. It's a sobering fact that cannot be denied.</span></p><p><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">At the same time, the risks to democracy posed by </span><span class="r-18u37iz" style="background-color: white; color: #0f1419; flex-direction: row; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">AI</span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">-generated content and social media algorithms are immense: the </span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">DSA does address a real need (though in a very wrong way, <span class="r-36ujnk" style="font-style: italic;">at least </span>the provisions related to "systemic risks").</span></p><p><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">Imo, the only solution that respects fundamental rights and democratic principles lies in </span><span class="r-b88u0q r-36ujnk" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">content-agnostic</span><span class="r-b88u0q" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;"> moderation procedures.</span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;"> I am convinced that this is possible. Here are three concrete ideas (which may of course not be the best ones):</span></p><p><img alt="1⃣" class="r-4qtqp9 r-dflpy8 r-zw8f10 r-sjv1od r-10akycc r-h9hxbl" draggable="false" src="https://abs-0.twimg.com/emoji/v2/svg/31-20e3.svg" style="background-color: white; color: #0f1419; display: inline-block; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; height: 1.2em; margin-left: 0.075em; margin-right: 0.075em; vertical-align: -20%; white-space-collapse: preserve; width: 1.2em;" title="Keycap digit one" /><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> <span class="r-b88u0q" style="font-weight: 700;">All platforms should be required to allow </span>(not require) both <span class="r-b88u0q" style="font-weight: 700;">humans and bots to be identified</span> on the platform. For identified bots, an identified human should be linked and accept accountability. Platforms should be free to ban (identified) bots altogether.</span></p><p><img alt="2⃣" class="r-4qtqp9 r-dflpy8 r-zw8f10 r-sjv1od r-10akycc r-h9hxbl" draggable="false" src="https://abs-0.twimg.com/emoji/v2/svg/32-20e3.svg" style="background-color: white; color: #0f1419; display: inline-block; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; height: 1.2em; margin-left: 0.075em; margin-right: 0.075em; vertical-align: -20%; white-space-collapse: preserve; width: 1.2em;" title="Keycap digit two" /><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> <span class="r-b88u0q" style="font-weight: 700;">Require T&Cs and content moderation policies to respect </span><span class="r-b88u0q r-36ujnk" style="font-style: italic; font-weight: 700;">freedom of speech and of information.</span><span class="r-36ujnk" style="font-style: italic;"> </span>This must be a prime concern, not an afterthought or vague boundary condition.</span></p><p><span class="r-36ujnk" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">For identified accounts</span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">, (only!) the identified individual can and should be legally accountable for allegedly illegal content, and must thus not be moderated by the platform on such grounds until a regular court has confirmed illegality and mandated removal.</span></p><p><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">For illegal content </span><span class="r-36ujnk" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">from anonymous accounts</span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">, the platforms should be held accountable, e.g. using a mechanism similar to the DSA's.</span></p><p><span class="r-36ujnk" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">Transparent </span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">forms of T&C-based content moderation should of course be allowed </span><span class="r-36ujnk" style="color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">(but *never* government-mandated)</span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">, to allow platforms reach an intended target audience (e.g. banning nsfw content).</span></p><p><img alt="3⃣" class="r-4qtqp9 r-dflpy8 r-zw8f10 r-sjv1od r-10akycc r-h9hxbl" draggable="false" src="https://abs-0.twimg.com/emoji/v2/svg/33-20e3.svg" style="color: #0f1419; display: inline-block; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; height: 1.2em; margin-left: 0.075em; margin-right: 0.075em; vertical-align: -20%; white-space-collapse: preserve; width: 1.2em;" title="Keycap digit three" /><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> <span class="r-b88u0q" style="font-weight: 700;">Impose algorithmic limits/brakes on the virality of any content</span> (regardless of <span class="r-36ujnk" style="font-style: italic;">which </span>content it is), particularly for content that is not created by identified humans. There are many ways in which this could be done. Note that many algorithms today do the exact opposite.</span></p><p><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">It strikes me that I've never seen a meaningful focus on </span><img alt="3⃣" class="r-4qtqp9 r-dflpy8 r-zw8f10 r-sjv1od r-10akycc r-h9hxbl" draggable="false" src="https://abs-0.twimg.com/emoji/v2/svg/33-20e3.svg" style="background-color: white; color: #0f1419; display: inline-block; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; height: 1.2em; margin-left: 0.075em; margin-right: 0.075em; vertical-align: -20%; white-space-collapse: preserve; width: 1.2em;" title="Keycap digit three" /><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">, although the DSA</span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;"> actually does follow this approach to a very limited extent in its regulation of recommender systems. Yet, imo this is a crucial piece of the puzzle, which achieves the goal without harming fundamental rights (rather on the contrary).</span></p><div><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">(Note: my thoughts on this were partially inspired by <a href="https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/05/generative-ai-social-media-integration-dangers-disinformation-addiction/673940/">this outstanding piece by </a></span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;"><a href="https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/05/generative-ai-social-media-integration-dangers-disinformation-addiction/673940/">Jonathan Haidt </a></span><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-family: TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;"><a href="https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/05/generative-ai-social-media-integration-dangers-disinformation-addiction/673940/">and Eric Schmidt</a>.)</span></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-65197132035486141102023-12-18T10:58:00.028+01:002023-12-19T11:17:08.982+01:00Distinguishing True from False Content and Its Proxies<p><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">1) There's information that you </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">like</span><span class="r-36ujnk" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">, </span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">and there's information that you </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">dislike</span><span class="r-36ujnk" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;">.</span></p><p><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">2) There's</span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;"> </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">human</span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">-generated content, and there's</span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;"> </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">bot</span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">-generated content.</span></p><p><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">3) And then there's </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">true</span><span class="r-36ujnk" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;"> </span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">information, and there's </span><span class="r-36ujnk r-b88u0q" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; font-weight: 700; white-space-collapse: preserve;">false</span><span class="r-36ujnk" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="color: #0f1419; font-size: 17px; font-style: italic; white-space-collapse: preserve;"> </span><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">information.</span></p><p><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">The problem with regulations to fight disinformation such as the <a href="https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32022R2065#d1e40-1-1">Digital Services Act (DSA)</a></span><span class="css-1qaijid r-bcqeeo r-qvutc0 r-poiln3" face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; border: 0px solid black; box-sizing: border-box; color: #0f1419; display: inline; font-feature-settings: inherit; font-kerning: inherit; font-optical-sizing: inherit; font-size: 17px; font-stretch: inherit; font-variant-alternates: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; font-variant-position: inherit; font-variation-settings: inherit; line-height: inherit; list-style: none; margin: 0px; min-width: 0px; overflow-wrap: break-word; padding: 0px; text-overflow: unset; white-space-collapse: preserve;">, is that the first distinction is easy to make, the second distinction much harder, and the third distinction practically impossible (except for in the most trivial cases).</span></p><p><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">The inevitable failure to make the third and second distinctions will mean that the first one will be used as an all too convenient proxy. As we are predictably seeing today with the DSA.</span></p><p><span face="TwitterChirp, -apple-system, BlinkMacSystemFont, "Segoe UI", Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">And that's the beginning of the end of democracy as we know it.</span></p><p><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">Although the DSA addresses a real need, and although it has many merits as well (e.g. the provisions to protect minors, and the provisions regarding transparency even though they still fall short), I am convinced that its handling of systemic risks is a mistake and should be undone.</span></p><div><span style="background-color: white; color: #0f1419; font-size: 17px; white-space-collapse: preserve;">The European Commission has created the DSA to tackle "systemic risks". In doing so, it may have created the greatest systemic risk of all.</span></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-36247178533620480402023-10-20T10:34:00.013+02:002023-10-20T23:15:33.794+02:00De gapende kloof tussen moralisering en oplossingen<p><b>In deze blogpost maak ik een analyse van </b><a href="https://maartenboudry.be/2023/10/de-gapende-morele-kloof-tussen-israel-en-hamas.html" rel="nofollow" style="color: blue; font-weight: bold; text-decoration: underline;" target="_blank">de laatste blogpost van mijn collega Maarten Boudry</a><b>.<br /><br /></b>Waarom doe ik dit? Omdat Boudry een forum krijgt voor zijn ideeën. Net zoals hij dat kreeg in het Covid19-debat, waarvan hij <a href="https://twitter.com/mboudry/status/1513606644487401480" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">'mentaal afstand nam'</a> zodra zijn inschattingsfouten niet langer te ontkennen vielen. Maar vooral omdat het mij een kapstok geeft om een aantal zaken te duiden die onvoldoende onder de aandacht komen.<br /><br />De blogpost van Boudry heeft deze titel:</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRvzpnyeq4vXC_KlBoSV27JMkreA2OU93EGEEAZApQj6xQuC82FkWowKgMNCQV1wG-ZYUr-TQrz99Ege6yk0e9v37fBT43lwqlHhPZGutzxYXs-1-TVLhtzk8zWtdZvfEKqm8eyQgqbxKqpCvr30mQGf0jYD_LaacHbYJJ0HxXEC2AkpZB4BO61eVDYdM" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="260" data-original-width="1160" height="90" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRvzpnyeq4vXC_KlBoSV27JMkreA2OU93EGEEAZApQj6xQuC82FkWowKgMNCQV1wG-ZYUr-TQrz99Ege6yk0e9v37fBT43lwqlHhPZGutzxYXs-1-TVLhtzk8zWtdZvfEKqm8eyQgqbxKqpCvr30mQGf0jYD_LaacHbYJJ0HxXEC2AkpZB4BO61eVDYdM=w400-h90" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Er is een "gapende kloof tussen Israël en Hamas", zegt Boudry. Wat een stropop van een vergelijking. Israël is een staat, Hamas is een Soennietische Islamistische politieke en militaire organizatie. (Terzijde: onder andere BBC weigert om Hamas als terroristische organizatie te bestempelen, hun motivatie lees je <a href="https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67083432" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">hier</a>.) De laatste keer dat de Palestijnen hun eventuele steun voor Hamas konden uitspreken was in 2006, <i>17 jaar geleden</i>. Bijna de helft van de inwoners van Gaza was toen nog niet geboren. Hamas wordt internationaal niet erkend als regering of als vertegenwoordiger van de Palestijnse bevolking. Een betekenisvolle vergelijking van deze organizatie met het land en de bevolking van Israël is dus onmogelijk. Door deze framing zet hij Hamas functioneel op gelijke hoogte met Israël, en stelt hij de Palestijnse bevolking impliciet gelijk aan Hamas. Dat is onverdedigbare framing.<div><br /></div><div>Wie per se twee partijen op een morele weegschaal wil leggen, kan dat eventueel doen met de Israelische en de Palestijnse bevolking, of desnoods met de Israëlische regeringspartijen en Hamas met dien verstande dat de Israëlische regering <i>vorig jaar nog </i>een meerderheid verwierf. Maar die oefening, waar ik straks nog op terugkom, gaat hij zedig uit de weg.<div><div><br /></div><div><b>Boudry steekt direct van wal met zijn centrale these:<br /></b><p></p><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhwN2qgedyoe7X3NWw8I7_PnOvpNUO3mIio5Tn4jxNjRBCZ5otNOY3037rtARTLsLuccu3JwbRhBPv2bY5JZ22117yPtpr7w24xaBaXJZAprA6J5zde4zIpNLLSUV6u57_qzmin4eYuM1kYvpWRzapLonX0DpWa37JSf0ul2JCXwBhVsLxR7K1jS0BczHg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="150" data-original-width="1165" height="51" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhwN2qgedyoe7X3NWw8I7_PnOvpNUO3mIio5Tn4jxNjRBCZ5otNOY3037rtARTLsLuccu3JwbRhBPv2bY5JZ22117yPtpr7w24xaBaXJZAprA6J5zde4zIpNLLSUV6u57_qzmin4eYuM1kYvpWRzapLonX0DpWa37JSf0ul2JCXwBhVsLxR7K1jS0BczHg=w400-h51" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Wie "intenties en doelstellingen" eerlijk wil vergelijken vanuit moreel oogpunt, dient natuurlijk wel de context en het uitgangspunt in acht te nemen. Een juwelier die een inbreker wil neerschieten is moreel lastiger te veroordelen dan diezelfde juwelier die een winkelier wil neerschieten omdat hij de inhoudt van de kassa wil. Een verbaal gepeste die fysiek hard uithaalt, is moreel niet noodzakelijk inferieur aan de pester. Ik stel het scherp om het punt duidelijk te maken. De context van de decennialange onderdrukking van het Palestijnse volk door het Israëlische apartheidsregime negeert hij totaal.</div><div><br /></div><div><b>Volgens Boudry doodt Israël niet nog <i>meer </i>burgers omdat het dat niet zou willen, terwijl Hamas dat niet doet omdat het dat niet zou kunnen:</b></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEie19xI75x2gXxOjlBz9yEM0ZIemlJgIrFzGD7oCVZZGT9PpiUTyMaVvGdHjAYDRCaEK-AxnfkDnr92pGKKHriqBEPoi3Z3eBpN0vtYyhJy0MPWgUo-SJPqRm3i8OnemNXtea-f8AqpTY6BSTHpoSx1SWAxwstBCtg6I5h0KNDNntNbhGOPh06mxWQQmeQ" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="212" data-original-width="1180" height="71" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEie19xI75x2gXxOjlBz9yEM0ZIemlJgIrFzGD7oCVZZGT9PpiUTyMaVvGdHjAYDRCaEK-AxnfkDnr92pGKKHriqBEPoi3Z3eBpN0vtYyhJy0MPWgUo-SJPqRm3i8OnemNXtea-f8AqpTY6BSTHpoSx1SWAxwstBCtg6I5h0KNDNntNbhGOPh06mxWQQmeQ=w400-h71" width="400" /></a></div><br /></div>Zo probeert Boudry de vele burgerslachtoffers van decennialange Israëlische agressie zowaar te spinnen als een indirect teken van morele superioriteit, omdat ze de mogelijkheden hebben om <i>veel meer </i>mensen te doden, maar de deugdzaamheid tonen daarvan af te zien. Als achtergrond bij deze bewering: onderstaande grafiek van <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Israeli%E2%80%93Palestinian_conflict#Fatalities" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">wikipedia</a> toont hoeveel doden er de voorbije jaren aan beide zijde zijn gevallen.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEisogkCxH2DRxH4y4Fnr3wXbELaCIXvenZxEMNdKBDCJuqP-jtm4KccqGMTz1z8hdMH8ViI0WLfs3OBU4ZQLttzHBparKf-kqcMcbmsYnDPPY1n5EJbr5mxbsPek1XGE8a3JmHYnbs1mZnMNPLlzJOCdRdfQo3y4oXvX7mlkMI-R3QpD7jm67jb6Ql4qyg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="760" data-original-width="1040" height="293" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEisogkCxH2DRxH4y4Fnr3wXbELaCIXvenZxEMNdKBDCJuqP-jtm4KccqGMTz1z8hdMH8ViI0WLfs3OBU4ZQLttzHBparKf-kqcMcbmsYnDPPY1n5EJbr5mxbsPek1XGE8a3JmHYnbs1mZnMNPLlzJOCdRdfQo3y4oXvX7mlkMI-R3QpD7jm67jb6Ql4qyg=w400-h293" width="400" /></a></div><div><br /></div></div><div>Volgens Boudry zijn deze cijfers dus misleidend. Ze zouden namelijk precies het omgekeerde van de <i>intenties</i> weergeven: Israël wil weinig Palestijnse doden, Hamas wil veel Israëlische doden, ook al lukt het ze allebei niet zo goed. De data liegt, als het ware. Het volstaat naar de situatie op de West-Bank te kijken, <i>waar Hamas zo goed als geen invloed heeft</i>, om te zien hoe verknipt die redenering is.</div><div><br /></div><div>Tussen 2015 en augustus 2023, d.w.z. na Operatie "Protective Edge" en voor de huidige oorlog, werden alleen al in de West-Bank<i> </i>794 Palestijnense burgers gedood (tegen 102 Israëli's), waarvan 178 Palestijnse kinderen (tegen 8 Israëlische kinderen). Bijna allemaal werden ze gedood in de buurt van illegale nederzettingen, en door (scherpe) munitie. Geen jammerlijke oorlogsongevallen in de strijd tegen Hamas dus, maar doelbewust. In diezelfde periode waren de Israëlische slachtoffers in de West-Bank voor de grote meerderheid militairen (29%) of kolonisten (60%) die, door daar te wonen, bijdroegen tot (als dusdanig erkende) Israëlische oorlogsmisdaden. Onderstaande data en grafieken, komende van de <a href="https://ochaopt.org/data/casualties" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs</a>, ondersteunen dit.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhUkVPI0Q3cNzNpiGOrMxfYVla0rBKUS-_SZuNRKamZHo5bLW_9PbysCoL4_LhzlUKB3vL_D3rJFRGNqqhJQl3VU60yVb6X5DFBzf3XpQcTudgMvxHXoyd3WiVgOigSJhdf2LwBflsOS2gPrvj2LYU4tI-MuuVkeA8xjaT4wefVxvrRXsP3jzXRbmWVDOU" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="725" data-original-width="1194" height="243" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhUkVPI0Q3cNzNpiGOrMxfYVla0rBKUS-_SZuNRKamZHo5bLW_9PbysCoL4_LhzlUKB3vL_D3rJFRGNqqhJQl3VU60yVb6X5DFBzf3XpQcTudgMvxHXoyd3WiVgOigSJhdf2LwBflsOS2gPrvj2LYU4tI-MuuVkeA8xjaT4wefVxvrRXsP3jzXRbmWVDOU=w400-h243" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi4pGXUT80fzgDu-EJ2v-DDUKSU_hMbYqJliEtDHzPHIJEPuC1cSg69RymeZU24rpus42NtmKQ4mYGRtx6A6PnlSBFbWNTImaUh7tcxh416aaZJOHPWLgdHE2czupubitlQCZvw6bHduoLXTRRgVsG3eY75LQuc_BRU6tzwvL0sCPxvD3g4x7ctAsLmRpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="741" data-original-width="1187" height="250" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi4pGXUT80fzgDu-EJ2v-DDUKSU_hMbYqJliEtDHzPHIJEPuC1cSg69RymeZU24rpus42NtmKQ4mYGRtx6A6PnlSBFbWNTImaUh7tcxh416aaZJOHPWLgdHE2czupubitlQCZvw6bHduoLXTRRgVsG3eY75LQuc_BRU6tzwvL0sCPxvD3g4x7ctAsLmRpg=w400-h250" width="400" /></a></div></div></div><div><br /></div><div>Voor alle duidelijkheid: ik betreur elk verlies van mensenlevens ten zeerste, inclusief de levens van Israëlische kolonisten en militairen. Maar als hij het over moraliteit wil hebben, dan is deze context relevant. In de West-Bank vormt de seculiere Fatah de internationaal erkende regering, en is de invloed van Hamas zeer beperkt. Fatah loopt al jaren mooi in de pas, en wil helemaal geen Israëli's doden. Deze enorme imbalans is dus <i>op geen enkele manier </i>goed te praten. Met Israëlische terughoudendheid heeft dit alvast niks te maken.</div><div><br /></div><div>Natuurlijk kan Israël <i>nog </i>veel meer slachtoffers maken: mocht het willen kan het alle Palestijnen uitroeien in een handomdraai. Ziet het hiervan af om morele redenen, of is het eerder zelfbehoud? Boudry stelt zich die vraag zelfs niet - ik kom er straks op terug.</div><div><br /></div><div><b>Hij speculeert verder dat Hamas, als het de macht had, heel Israël onmiddellijk van de kaart zou vegen:</b></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgb7Twvt1Cr2suDy8_iYeXd5ir3nXiBZonCTFVBOyS-ayjBnU5HZ_0_vA4qF092L5md4uKC642Qrx0jVGQNXuYRztdFf8IO9KUP3fIXApqu1ObYAi3SAeA2a7uFz3tOnRbEprizVdUOrQsrf76YT59YL3L_Aq59RbC7fI780EPjXPWeBaV-Tr_DYKmVoAE" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="168" data-original-width="1169" height="58" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgb7Twvt1Cr2suDy8_iYeXd5ir3nXiBZonCTFVBOyS-ayjBnU5HZ_0_vA4qF092L5md4uKC642Qrx0jVGQNXuYRztdFf8IO9KUP3fIXApqu1ObYAi3SAeA2a7uFz3tOnRbEprizVdUOrQsrf76YT59YL3L_Aq59RbC7fI780EPjXPWeBaV-Tr_DYKmVoAE=w400-h58" width="400" /></a></div><div><br /></div><div>Hier verdraait Boudry de waarheid, en verzwijgt belangrijke context, bewust of uit onwetendheid. Hij refereert naar het charter van Hamas, maar laat na te vermelden dat Hamas in 2017 <a href="https://irp.fas.org/world/para/docs/hamas-2017.pdf" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">nieuwe principes</a> heeft aangenomen. Daarin herhaalt Hamas de principiële uitgangspositie dat de Palestijnse staat 'from the river to the sea' moet lopen. Hamas stelt echter ook dat het de stichting van een volledig soevereine en onafhankelijke staat binnen de Green Line als een formule van nationale consensus beschouwt - de tweestatenoplossing dus.</div></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj6_ooTpdSeNN1Cdi_o87Xad2Yy_t3e7gK2Zp4v0m3RHVcR5tqnkWHRQ8GKwrxwBeNESxdNWvyrqpvzYKgpzuy6hP1dCuQUpTTz_YPPUD0Gt51D295ZWBjIi2lIw4eEqUOv4JWd5dvDXw5v42kTLPFdyQYNSBLufj6ZcCHXGMLkDAy1cC74GeDFQwrSiMU" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="449" data-original-width="1009" height="178" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj6_ooTpdSeNN1Cdi_o87Xad2Yy_t3e7gK2Zp4v0m3RHVcR5tqnkWHRQ8GKwrxwBeNESxdNWvyrqpvzYKgpzuy6hP1dCuQUpTTz_YPPUD0Gt51D295ZWBjIi2lIw4eEqUOv4JWd5dvDXw5v42kTLPFdyQYNSBLufj6ZcCHXGMLkDAy1cC74GeDFQwrSiMU=w400-h178" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><div>Hamas stelt ook expliciet dat ze strijden tegen "het Zionistische project", niet tegen het Judaisme of Joodse volk omwille van hun religie. Zie ook <a href="https://www.theguardian.com/world/2017/may/01/hamas-new-charter-palestine-israel-1967-borders" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">dit artikel in The Guardian</a>. Dat Hamas Israël 'van de kaart wil vegen' is dus op zijn minst ongenuanceerd. Belangrijker is dat de focus van Boudry op Hamas een stropop is. Dit <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Green_Line_(Israel)#:~:text=The%20Palestinians%20were,territory.%5B37%5D" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">wikipedia</a> artikel maakt duidelijk dat het (ondanks de ideologische positie van Hamas) niet de <i>Palestijnse </i>partijen zijn, maar de <i>Israëlische </i>partijen (en bevolking), die de tweestatenoplossing afwijzen en onmogelijk maken.</div><div><div><br /></div></div></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgrqVPVm7H9dOmNLw_FkFTOTUrNL-pymPsMM33COR9jPkpgu52JcmwhR9gyVqjNDi3axE7SR93ySMGRe52PeqQ6J6lf0K6yG8ltv6teIMehigSUBlxdk2Vt6c8dO1RaleIv2xObgqdH4lpAHDcH9VpJZWrLi9t6DWGAP8GeNt15w__3rBIypaA2SsX47H4" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="400" data-original-width="1326" height="121" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgrqVPVm7H9dOmNLw_FkFTOTUrNL-pymPsMM33COR9jPkpgu52JcmwhR9gyVqjNDi3axE7SR93ySMGRe52PeqQ6J6lf0K6yG8ltv6teIMehigSUBlxdk2Vt6c8dO1RaleIv2xObgqdH4lpAHDcH9VpJZWrLi9t6DWGAP8GeNt15w__3rBIypaA2SsX47H4=w400-h121" width="400" /></a></div><div><br /></div>Vandaag is dat meer dan ooit het geval. Enkele weken geleden nog toonde Netanyahu ongegeneerd <a href="https://t.co/ZUzXYG8lkq" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">een kaart van Israël</a>, voor de Verenigde Naties nota bene, waarop Gaza en de West-Bank botweg waren weggevaagd. In de <a href="https://www.timesofisrael.com/religious-zionism-coalition-deal-settlement-growth-changes-to-discrimination-laws/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">coalitieovereenkomst</a> tussen regeringspartijen <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Likud" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Likud</a> en het extreem-rechtse en ultra-nationalistische <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/National_Religious_Party%E2%80%93Religious_Zionism" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Religious Zionism</a> kartel wordt geen geheim gemaakt van de ambities om de Palestijnse gebieden te annexeren.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiLkdML-PMwePffg0P9GJPhNCjD95nT6-mZNvOBMMDPmNDv-UFY1LLddfpZy0PiiBMJ7qBhNoahKf09A5JMrASbSdPZoPq35TQM2iJRlQWX5tbvWnb-_XkHgI7J-60_ntPRHIFhzvRmJfiYSH9iU9K55gVT6qY89usFvZq3q8SqoCDRqN8it4vizs1xgdw" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="168" data-original-width="903" height="75" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiLkdML-PMwePffg0P9GJPhNCjD95nT6-mZNvOBMMDPmNDv-UFY1LLddfpZy0PiiBMJ7qBhNoahKf09A5JMrASbSdPZoPq35TQM2iJRlQWX5tbvWnb-_XkHgI7J-60_ntPRHIFhzvRmJfiYSH9iU9K55gVT6qY89usFvZq3q8SqoCDRqN8it4vizs1xgdw=w400-h75" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div>Die overeenkomst schrijft verder dat "The Jewish people have a natural right to the Land of Israel". Ook de 'Foundational principles' van deze regering stelt dat "the Jewish people have the exclusive and indisputable right to all parts of the Land of Israel".</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiCbjIWhqnQGtiVrLVcuZ4CrQWXoYpT0lUxQ7vefspi1rFd_rm5QKccvFsM7o5oyWCk-JOcbZxTO6QIDmBSbwe1KsWRDL9tg1OCI9GX78h7EP-48m1XickbsjLen46sCH-0aC-LrHHecZsluO-oBxyhgbwYJLFiIyP00sr2SwQwyUbd6TbdcolkMeV9Fkk" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="285" data-original-width="936" height="121" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiCbjIWhqnQGtiVrLVcuZ4CrQWXoYpT0lUxQ7vefspi1rFd_rm5QKccvFsM7o5oyWCk-JOcbZxTO6QIDmBSbwe1KsWRDL9tg1OCI9GX78h7EP-48m1XickbsjLen46sCH-0aC-LrHHecZsluO-oBxyhgbwYJLFiIyP00sr2SwQwyUbd6TbdcolkMeV9Fkk=w400-h121" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi4u-DDwyTXNV3OOQPLyr7DVxdcilhbSEpbZ6-eShaa6Q86l_xl7FoHq7iT9_CVK0JLoogQOxNNRBLYdS2o7-wI9YS2Op5rtoNi9MP27ax62OVbZHOz4e5hgU0LGzH87dr_20lFF6giIuS1xmhjuwYYT06Ww9EW11hXsy7_jhtQiBhcRrAEfDUaQ2tzmN4" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="176" data-original-width="923" height="76" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi4u-DDwyTXNV3OOQPLyr7DVxdcilhbSEpbZ6-eShaa6Q86l_xl7FoHq7iT9_CVK0JLoogQOxNNRBLYdS2o7-wI9YS2Op5rtoNi9MP27ax62OVbZHOz4e5hgU0LGzH87dr_20lFF6giIuS1xmhjuwYYT06Ww9EW11hXsy7_jhtQiBhcRrAEfDUaQ2tzmN4=w400-h76" width="400" /></a></div><br /></div><div>Zie ook <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Thirty-seventh_government_of_Israel#Principles_and_priorities" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">wikipedia</a>:</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgjfD7da_GcFnjUVq2AgOzJORjj1zfNmmG7fdnPDbMNmXBys_IfO4kXUQ3hOtnkQkbOLR5FojQQt7L8_XKU6H7KYvhk6d69j-G1_qmDCK7Lsr33F2zsEmgjo_KQhEYzZMj35YOR-lH3byQ1nGhh8Fq-ZSXS42g2CTVDVZglMjgoarYD8UL2MizddwAfBrk" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="171" data-original-width="1295" height="53" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgjfD7da_GcFnjUVq2AgOzJORjj1zfNmmG7fdnPDbMNmXBys_IfO4kXUQ3hOtnkQkbOLR5FojQQt7L8_XKU6H7KYvhk6d69j-G1_qmDCK7Lsr33F2zsEmgjo_KQhEYzZMj35YOR-lH3byQ1nGhh8Fq-ZSXS42g2CTVDVZglMjgoarYD8UL2MizddwAfBrk=w400-h53" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div>Dit is geen slip of the tongue. De ambitie om de West-Bank te annexeren werd expliciet en herhaaldelijk uitgesproken door verschillende prominente ministers in de regering, zoals aangehaald in <a href="https://time.com/6297635/israel-judicial-overhaul-palestinians/#:~:text=Israeli%20ministers%20have%20made,of%20the%20West%20Bank." style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">dit Time artikel</a>. Dat artikel legt ook uit dat de regering de controlerende macht van de Israëlische Supreme Court (een cruciale schakel in de Israëlische staatsstructuur) heeft gebroken, onder andere om de annexatie mogelijk te maken.</div><div><br /></div><div>Netanyahu's regering is echter niet achterlijk:</div></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRjBHAq96lwieyx9RBIerWRoFsmHnavD7LCOox-o4CvtPPudSsidS2i-h4aZ6fQFD5h1WR96setl3ETFGyme1X7Ertf1dse6JlkWPgIwq_yvZazPh9tImC-x5IoXWmtX_TDHWFFESzzLCnrXwv-oo_elVMz1FgpijO8dB53YF1YUe8fvXhTz_9FiycWw4" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="294" data-original-width="926" height="127" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRjBHAq96lwieyx9RBIerWRoFsmHnavD7LCOox-o4CvtPPudSsidS2i-h4aZ6fQFD5h1WR96setl3ETFGyme1X7Ertf1dse6JlkWPgIwq_yvZazPh9tImC-x5IoXWmtX_TDHWFFESzzLCnrXwv-oo_elVMz1FgpijO8dB53YF1YUe8fvXhTz_9FiycWw4=w400-h127" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Een directe en onverholen annexatie zou de Arabische wereld natuurlijk mobiliseren, wat tegen de "national and international interests" zou zijn. Het doel is dus duidelijk, maar de weg ernaartoe zal pragmatisch zijn. Realpolitik - kenmerkend voor Israël.<br /><br /></div><div>Wat Boudry Hamas verwijt, geldt dus minstens evenzeer voor dit Israël, zij het achterbakser en politiek geslepener. Ik herhaal hier ook even dat Hamas voor het laatst in 2006 werd verkozen, toen bijna de helft van de Gazanen nog niet was geboren, en deze Israëlische regering in 2022.</div></div></div><div><br /><div>De Israëlische regeringspartijen zijn trouwens al langer geen doetjes op dit vlak (en andere vlakken). <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Likud" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Likud</a> is gegroeid uit de paramilitaire organizatie Irgun (of Etzel), onder andere verantwoordelijk voor het 'Deir Yassin massacre' en de aanslag op het King David Hotel, terreurdaden die vandaag nog steeds worden verheerlijkt. Likud is voorstander van uitbreiding van de illegale nederzettingen. In een filmpje van 2001 schept Netanyahu op over hoe hij de Palestijnen opzettelijk zo pijnlijk mogelijk raakt, hoe hij de Oslo akkoorden eenzijdig uitholde, en hoe hij de VS in zijn zak heeft zitten.</div><div><br /></div>
<blockquote class="twitter-tweet"><p dir="ltr" lang="en">A leaked video from 2001 shows Israeli PM Netanyahu talking about how Israel intentionally strikes Palestinians “painfully”, how he deceived the US to break the Oslo Accords, and how Americans will always support Israel if it faces backlash <a href="https://t.co/Y8FkHn7b2Z">pic.twitter.com/Y8FkHn7b2Z</a></p>— TRT World (@trtworld) <a href="https://twitter.com/trtworld/status/1711750682733355146?ref_src=twsrc%5Etfw">October 10, 2023</a></blockquote> <script async="" charset="utf-8" src="https://platform.twitter.com/widgets.js"></script>
<div>Het Zionistische <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Shas" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Shas</a> is eveneens pleitbezorger van de illegale nederzettingenpolitiek. De <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Religious_Zionist_Party" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Religious Zionist Party</a>, luidens wikipedia "far-right, ultra-nationalist, Jewish supremasist, and religious Zionist", streeft de annexatie van de hele West-Bank of minstens van 'Area C' (63% van de West-Bank) na, afhankelijk van wie je het vraagt. De <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Otzma_Yehudit" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Otzma Yehudit</a> (of Jewish Power) partij, een ultra-nationalistische, religieus-Zionistische, extreem-rechtse, anti-Arabieren partij, die tot voor kort openlijk pleitte voor de deportatie van alle 'vijanden van Israël', is uitgesproken voorstander van de annexatie van de West-Bank en Israëlische overheersing van de hele regio 'tussen de Jordaan en de Middellandse Zee'. Ze zijn dan ook tegenstander van een Palestijnse staat en hebben lak aan de Oslo akkoorden.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgIj9aJtrWYAbO9Nqs9wK3MOVmyn1QwssioCPpqt2cOcklvh3gvseB1uk9a0HA8NksgacMu6lT9rAgrL5JLEiaZ1_kZbxgmWh6ZzzUvmhzhltVCoXe87pmThLGxTsZlL22Y6KTKh3dz5COxGzFYEJtYUm4J8pJH71aRD-NU0Tbp1tHNIWrs7XemI3dO884" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="226" data-original-width="1333" height="68" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgIj9aJtrWYAbO9Nqs9wK3MOVmyn1QwssioCPpqt2cOcklvh3gvseB1uk9a0HA8NksgacMu6lT9rAgrL5JLEiaZ1_kZbxgmWh6ZzzUvmhzhltVCoXe87pmThLGxTsZlL22Y6KTKh3dz5COxGzFYEJtYUm4J8pJH71aRD-NU0Tbp1tHNIWrs7XemI3dO884=w400-h68" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Noam_(political_party)" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Noam</a>, tenslotte, is een extreem-rechtse, religieus-Zionistische, anti-LGBT partij waarvan Giorgia Meloni het schaamrood op de wangen krijgt. Het is deze regering die kan rekenen op de onvoorwaardelijke steun van Boudry, Ursula von der Leyen, Joe Biden, Alexander De Croo, Bart De Wever, en andere moralisten.</div><div><br /></div><div><b>Terug naar Boudry's apologetisch discours voor deze ongegeneerd extreem-rechtse, ultra-nationalistische, racistische, en anti-LGBT regering:</b></div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiPPxd7J6chTZjzDc-QOjzhsDKsuk2ZI_qNI2Fmi-vuPQzeOAaAcqAda7rLn9pnwSKCx5WP-dzoPXGwI_5rG5s4XFKGW-Xf3QIp1u1cmItuG713ARzvzuPwrywBD817CW7veL7vZK5ZhMEm_LGeiRajluG3Us441DK67Viv0s-bsM3aTKU35nYrjSYm72s" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="280" data-original-width="1178" height="95" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiPPxd7J6chTZjzDc-QOjzhsDKsuk2ZI_qNI2Fmi-vuPQzeOAaAcqAda7rLn9pnwSKCx5WP-dzoPXGwI_5rG5s4XFKGW-Xf3QIp1u1cmItuG713ARzvzuPwrywBD817CW7veL7vZK5ZhMEm_LGeiRajluG3Us441DK67Viv0s-bsM3aTKU35nYrjSYm72s=w400-h95" width="400" /></a></div><br />Twee punten hier: het gebruik van burgers als menselijk schild, en pogingen om burgers te waarschuwen bij bombardementen.</div><div><br /></div><div>Je gaat me vanzelfsprekend nooit horen verdedigen dat Hamas burgers als menselijk schild gebruikt (al is het niet evident dat niet te doen, in de overbevolkte Gazastrook). Net zoals ik dat ook van Israël verwerpelijk vind. En Boudry vergeet even te vermelden dat dit een <a href="https://www.theguardian.com/world/2005/oct/07/israel" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">courante praktijk was van de IDF</a>:</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj6xjtVE6o4n4EgIAposf41QkEyBzKxYtIUCFq9xuP80WJmEjygau1_whDIHXBEdkdtsz0gNb47wpYJwFFmHKfj7HRrK7dmfgnBdFxZUSnTedUT3McdPW6doifMgo0-tlSfrp3r7nZxn9DUgFfWFYwpkWx-ONzRgTrHv3GSyKmKFQklgUexQ13Fg8bfLwE" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="459" data-original-width="946" height="194" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj6xjtVE6o4n4EgIAposf41QkEyBzKxYtIUCFq9xuP80WJmEjygau1_whDIHXBEdkdtsz0gNb47wpYJwFFmHKfj7HRrK7dmfgnBdFxZUSnTedUT3McdPW6doifMgo0-tlSfrp3r7nZxn9DUgFfWFYwpkWx-ONzRgTrHv3GSyKmKFQklgUexQ13Fg8bfLwE=w400-h194" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Wel vervelend voor de IDF dat het hooggerechtshof dit in 2005 verbood (de IDF vocht dit tevergeefs aan). Maar een <a href="https://www.dci-palestine.org/israeli_forces_use_five_palestinian_children_as_human_shields" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">groot beletsel blijkt dat niet</a>, jammer genoeg.<br /><br /></div><div>Wat het waarschuwen bij bombardementen betreft: dat gebeurt soms, maar niet altijd. Hoe vaak dat wel of niet gebeurt weten noch Boudry, noch ik. Wat wel zeker is: zonder plek om naartoe te gaan in het arme en overbevolkte Gaza, ben je vet met een waarschuwing. Bovendien trof Israël tijdens de huidige bombardementen van Gaza meermaals als 'veilig' gemarkeerde zones. Tientallen burgers vonden bijvoorbeeld de dood bij een <a href="https://www.theguardian.com/world/2023/oct/14/gaza-civilians-afraid-to-leave-home-after-bombing-of-safe-routes" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">bombardement op een konvooi burgers</a> terwijl ze op de vlucht waren langs de 'veilige' route naar het zuiden van de Gazastrook, zoals door Israël opgeroepen. In de zuidelijke stad Khan Younis <a href="https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67133803" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">kwamen meer dan 100 mensen om</a> in een bombardement, de meesten onder hen vluchtelingen die het advies van Israël hadden opgevolgd. Cynischer wordt het niet.</div><div><br /></div><div>In dat licht kan het Hamas moeilijk ten kwade worden geduid dat het weerstand biedt tegen de evacuatie (of wellicht juister: ethnische zuivering) van de noordelijke Gazastrook. Uiteindelijk zijn het nog steeds de bommen van Israël die dood en vernieling zaaien, niet de mensen die daar blijven of die mensen aanmoedigen daar te blijven. Bovendien is de gevraagde evacuatie onmenselijk en onrealistisch, <a href="https://www.un.org/unispal/document/israel-must-rescind-evacuation-order-for-northern-gaza-and-comply-with-international-law/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">"een misdaad tegen de menselijkheid en een flagrante overtreding van internationale humanitaire wetgeving"</a>, in de woorden van Paula Gaviria Betancur (Special Rapporteur on the human rights of internally displaced persons bij de Verenigde Naties).</div><div><br /></div><div><b>En dan nu, Boudry's vermaledijde gedachte-experiment (geleend van collega-filosoof Sam Harris):</b></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgkFGsbAI8wUM-ZUtSslhQ3t22_KdhMLwUrWJICYEKNuHvk9u599zr8Km_LT8EcH69UrnliQ3NPK9uWKoAyiJ2Z4N7NhHgwpgL-F7WVDkvnLMGxtsF4ca_z9mYikSBBlNXajQpNH8IpDRAPe533bDRlEa_uuDSDtZK_EqqW653bxTj2RjiVIuGA7FdK9kw" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="249" data-original-width="1188" height="84" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgkFGsbAI8wUM-ZUtSslhQ3t22_KdhMLwUrWJICYEKNuHvk9u599zr8Km_LT8EcH69UrnliQ3NPK9uWKoAyiJ2Z4N7NhHgwpgL-F7WVDkvnLMGxtsF4ca_z9mYikSBBlNXajQpNH8IpDRAPe533bDRlEa_uuDSDtZK_EqqW653bxTj2RjiVIuGA7FdK9kw=w400-h84" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>Met permissie, maar dit gedachte-experiment is van een bedenkelijk intellectueel niveau. De onuitgesproken 'ceteris paribus' assumptie maakt ze volstrekt nutteloos. Alsof je iets kan leren uit het denkbeeldig wisselen van de militaire slagkracht van Hamas en Israël, zonder dat ook met de context te doen.</div><div><br /></div><div>Een veel relevanter gedachte-experiment is dit: Stel dat deze extreem-rechtse, religieus Zionistische, racistische, en ultra-nationalistische Israëlische regering al 16 jaar de internationaal niet-erkende regering in de openluchtgevangenis van Gaza was geweest, in plaats van Hamas. Zou hun ideologie dan milder zijn dan die van Hamas vandaag? Zouden ze dan minder onschuldige slachtoffers maken dan ze vandaag doen in de West-Bank waar Hamas niet eens actief is? Zouden ze dan afzien van hun ambitie voor een groot-Israël, inclusief de Palestijnse gebieden? Zouden ze dan met hun raketinstallaties post vatten op het strand of in een open veld (voor zover die er zijn), klaar om zelf getroffen te worden, in plaats van in de steden? De vragen stellen is ze beantwoorden.</div><div><br /></div><div>De reden dat dit Hamas vandaag populariteit geniet, is natuurlijk <i>net omdat </i>de Palestijnen niks te verliezen hebben. Omdat de situatie ook op de West-Bank onder Fatah stelselmatig slechter wordt. Leef het internationaal recht daar na, en de populariteit van Hamas slinkt weg als sneeuw voor de zon. En de reden dat Israël vandaag niet <i>nog </i>meer slachtoffers maakt is natuurlijk <i>net omdat </i>ze zo onoverwinnelijk zijn, en omdat ze dat graag zo houden. De beste manier om dat te doen is door een dynamisch status quo te handhaven: de Apartheid in stand houden en om de paar jaar <a href="https://www.washingtonpost.com/world/2021/05/14/israel-gaza-history/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">'het gras eens maaien'</a>, zoals ze dat noemen. Nog grotere schendingen van het internationaal recht riskeren om de onvoorwaardelijkheid van de Westerse steun in het gedrang te brengen, en kunnen de Arabische wereld militair tegen Israël doen keren. Met moraliteit heeft dit niks te maken - des temeer met pragmatisme en zelfbehoud.</div><div><br /></div><div><b>Vervolgens minimaliseert Boudry de nederzettingenpolitiek en de vergeldingsdrang, net als Israëls massale schendingen van internationaal recht en ontmenselijking van de Palestijnse bevolking:</b></div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjuxZMY5CG-iWYy-hp4foEx0W8zJNDo2ep3O6v-5QnFlVbNFXZx3ol6Ec5zFSk_ivzwfHRDXOnMn8GInpBLiwW6sneCebQR4KaF39hgryYwtDXirvipW_M-ITuYqMmajLH87mP7PRdnYNhLy_abj-Zs5fIKmKQGWsRzgexkEdcsLZGj_uhSMZQ0ebNs_DQ" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="374" data-original-width="1177" height="127" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjuxZMY5CG-iWYy-hp4foEx0W8zJNDo2ep3O6v-5QnFlVbNFXZx3ol6Ec5zFSk_ivzwfHRDXOnMn8GInpBLiwW6sneCebQR4KaF39hgryYwtDXirvipW_M-ITuYqMmajLH87mP7PRdnYNhLy_abj-Zs5fIKmKQGWsRzgexkEdcsLZGj_uhSMZQ0ebNs_DQ=w400-h127" width="400" /></a></div></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhdJygaUMIWCK3R96RtxD7LwlxO5oI_vO_Xz189wo-k51jMZDjxVznQSbs3O2HcowGQztAeC_AbaKG8dFW5QsLX5VAnjq-EXlQigCg1IVbY8Pqi7tH3rzqEqcg0fnAn0Hi2S0s7oN2kVpV2PQbxfgirzmrzadbqN1JfeDg7xDgV1rGSqtSueQc99wKSziY" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="253" data-original-width="1171" height="86" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhdJygaUMIWCK3R96RtxD7LwlxO5oI_vO_Xz189wo-k51jMZDjxVznQSbs3O2HcowGQztAeC_AbaKG8dFW5QsLX5VAnjq-EXlQigCg1IVbY8Pqi7tH3rzqEqcg0fnAn0Hi2S0s7oN2kVpV2PQbxfgirzmrzadbqN1JfeDg7xDgV1rGSqtSueQc99wKSziY=w400-h86" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div>Dat Boudry hier schijnbaar twijfelt of elektriciteit en water afsluiten (net als gas en voedsel en medicijnen en humanitaire hulp - dat was hij nog vergeten) een schending van internationaal oorlogsrecht inhoudt is bijzonder. De minimalisering van deze en andere misdaden tegen de menselijkheid is stuitend. In de woorden van Raz Segal: wat er gaande is in Gaza is niets minder dan een <a href="https://jewishcurrents.org/a-textbook-case-of-genocide" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">genocide</a>.</div></div></div></div></div><div><br /></div><div><b>De morele vergelijking van Boudry is irrelevant en, wel, obsceen.</b></div><div><br /></div><div>Misschien heb ik u, beste lezer, ervan kunnen overtuigen dat de eventuele morele kloof tussen Israël en Hamas niet alleen irrelevant is (Israël is een land en een volk, Hamas is geen van beide), maar ook dat het vergelijken van de moraliteit van twee partijen die zich schuldig maken aan gruweldaden, wel, 'obsceen' is - om een geliefkoosd woord van Boudry te gebruiken.</div><div><br /></div><div>Maar zelfs als het mij niet gelukt is u hiervan te overtuigen, bent u misschien wel vatbaar voor mijn belangrijkste punt:</div><div><br /></div><div><b>Moralisering staat oplossingen in de weg.</b></div><div><br /></div><div>Wie zich in een oorlog afvraagt wie moreel superieur is komt gek genoeg altijd bij zichzelf uit. Die zal ook altijd teruggrijpen naar het meest gunstige moment uit duizenden jaren geschiedenis om territoriale en andere aanspraken te motiveren. Dat is natuurlijk een absurde en oeverloze discussie, en de beste garantie op escalatie. Israël begrijpt dat goed, vandaar hun cynische strategie om elke paar jaar 'het gras eens te maaien': hoop op duurzame vrede biedt dit niet.</div><div><br /></div><div>Michael Franti zag het helder: "We can bomb the world to pieces, but we can't bomb it into peace." Denkt men de Gazanen die Hamas steun(d)en een geweten te kunnen bombarderen? Welke gevoelens verwacht men dat het miljoen kinderen in Gaza, de jongvolwassenen van morgen, zullen overhouden aan deze genocide? Het antwoord op die vraag staat los van de gruweldaden van Hamas die voor Israël het excuus waren om over te gaan tot deze disproportionele agressie, met op 19 oktober al minstens 3785 Palestijnse doden, waarvan 1524 kinderen en 1444 vrouwen, en honderdduizenden ontheemde mensen. Wanneer zal de wraak gekoeld zijn? Tot hoeveel onschuldige Palestijnse doden vindt het Westen dit moreel?</div><div><br /></div><div>In plaats van morele weegschalen is er nood aan oplossingen. En die zijn er, we moeten ons (en onze bondgenoten) er enkel aan houden. Die oplossingen zitten ingebakken in het internationaal recht, zoals de Conventies van Geneve. Die zijn erop gericht escalatie en burgerslachtoffers te vermijden, of in elk geval ernstig te beperken.</div><div><br /></div><div>Het <i>minimum minimorum </i>dat het Westen van haar Israëlische bondgenoot moet eisen is het naleven van dat recht. Niet alleen van Hamas of de Palestijnen. Dit houdt in: het stopzetten van de Apartheidspolitiek, terugtrekking uit de illegale nederzettingen, ongedaan maken van de annexatie van Oost-Jeruzalem, vermijden van burgerslachtoffers in Gaza, onvoorwaardelijk toelaten van essentiële middelen en humanitaire steun, en ga zo maar door.</div><div><br /></div><div>De enige relevante kloof die ik zie in dit conflict, is die tussen <i>moralisering </i>en <i>oprechte wil om oplossingen te vinden</i>.</div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-54734829417475961992023-09-11T08:38:00.028+02:002023-09-25T19:19:55.035+02:00How the EU's Digital Services Act poses risks to fundamental rights and democracy<p>(<a href="https://www.brusselsreport.eu/2023/09/11/the-eus-digital-services-act-dsa-may-undermine-fundamental-rights/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Published on Brussels Report, 11 September 2023</a>.)</p><p></p><p class="MsoNormal">The <a href="https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32022R2065#d1e40-1-1" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Digital
Services Act (DSA)</a> aims to provide a European solution to an important societal
challenge: illegal content and misinformation online. These are real and
significant problems, for which new legislation was needed indeed. The DSA was
developed and approved during the pandemic. It is a lengthy and complex text, and
I believe it received insufficient political and public scrutiny.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">The DSA does contain highly valuable provisions, e.g. providing
mechanisms for fighting child abuse and for enforcing transparency requirements
in online advertising and recommendation systems. However, there are also
concerning parts, which may undermine fundamental rights, especially freedom of
expression and information, a cornerstone of European democracies and enshrined
as Article 11 of the EU Charter of Fundamental Rights. In this opinion piece, I
summarize my understanding of some key points in the DSA, omitting technical
details and nuances, and emphasizing those potential risks.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>The DSA requires that online platforms make
it easy for anyone to report allegedly illegal content.</b> Online platforms (and
providers of so-called ‘hosting services’ more generally), such as social media
platforms, must provide user-friendly mechanisms that allow anyone to ‘notify’ (i.e.
flag or report) content on the platform (e.g., a message on X) that they believe
to be illegal (Art 16).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Online platforms become liable for reported
content.</b> Once notified, platforms (e.g., X) become liable for the notified
content, if it is indeed illegal (Art 6, and Art 16 paragraph 3). They then
must quickly take appropriate action against it (suppression, removal of the
content, suspension or blocking of the author...) (Art 16).<b><o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Notices submitted by so-called Trusted Flaggers
must be handled with priority.</b> Trusted Flaggers are organizations that will
be certified as such by the so-called national Digital Service Coordinators
(DSCs) (see below and Art 49-51). Platforms must handle notices submitted by
Trusted Flaggers as a matter of priority (Art 22). Trusted Flaggers who too
often notify content inaccurately can lose their privileged status, but risk
nothing more than that (Art 22, par 6-7).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Complaint and redress procedures must be established,
but they will take time.</b> Complaint and redress procedures must be established
and clearly communicated (see e.g. Art 16 par 5, and Art 17 par 3(f)). Such procedures
must include an internal complaint-handling system (Art 20), out-of-court
dispute settlement bodies (Art 21), and judicial redress. However, these
procedures can drag on for months, during which time the measure (suppression,
removal, etc.) remains in force.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Terms & Conditions (T&Cs) are used as
a means against <i>undesirable</i> (but not <i>illegal</i>) content.</b> Notifications
can compel a platform to take measures for two possible reasons (e.g., Art 17
par 1):<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 54pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level2 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-bidi-font-family: Calibri; mso-bidi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-list: Ignore;">1.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span>because the platform also deems the content to
be illegal (or, perhaps more often, because it does not have the time or
resources to investigate, and thus prefers to err on the side of caution), or<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 54pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level2 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-bidi-font-family: Calibri; mso-bidi-theme-font: minor-latin;"><span style="mso-list: Ignore;">2.<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span>because the content violates the platform's T&Cs
(but is not necessarily illegal).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto;">Remarkably, the DSA explicitly highlights the possibility for online
platforms to rely on Trusted Flaggers or similar mechanisms for policing
content that is <i>incompatible with their T&Cs</i> (e.g., Recital 62). This
contrasts with the stated role of Trusted Flaggers as flagging <i>illegal</i>
content (Art 22).<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Mandatory risk assessments and mitigating
measures allow the European Commission to influence the T&Cs, content
moderation policies, and more, of very large online platforms.</b> <a href="https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_23_2413" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Very
large online platforms and search engines</a> (X, Facebook, YouTube, Instagram,
Google, Snapchat, TikTok, etc.) are required to regularly perform analyses of “systemic
risks” (Art 34) and take mitigating measures (Art 35). This may include
tightening and extending their T&Cs, strengthening their cooperation with
Trusted Flaggers, altering their algorithms, etc. Such risk assessments explicitly
go beyond illegal content: they aim to address allegedly deceptive content and
disinformation (see also Recital 84). As such, the DSA grants the European Commission
not only the power to suppress <i>illegal</i> content, but also content they
consider <i>undesirable</i> because it is allegedly detrimental to ‘civic
discourse’, public security, public health, and more.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>A crisis response mechanism provides an
additional mechanism for the European Commission to exert control over
non-illegal content.</b> In times of ‘crisis’ (proclaimed by the European Commission
itself, on the initiative of the new European Board for Digital Services), such
as a threat to security or public health, the European Commission can demand
additional measures from the very large platforms and search engines (Art 36
and 48, and Recital 91). These measures, which may include adjusting the
T&Cs and the content moderation processes, intensifying cooperation with
Trusted Flaggers, etc., must then be taken by these platforms as a matter of
urgency.<b><o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Codes of Conduct provide a further mechanism
for the European Commission to exert control over non-illegal content.</b> The European
Commission will ‘encourage’ the drafting and adherence to ‘voluntary’ Codes of
Conduct for the sector (including quantifiable KPIs and the obligation to
report regularly to the Commission and the relevant Digital Service
Coordinator). The purpose is not only to combat illegal content, but also the
so-called ‘systemic risks’ (Art 45), with specific references to
‘disinformation’ (Recital 104). The phrasing of Art 45 and its motivation (e.g.
Recitals 103 and 104) almost read like “an offer they can't refuse”.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Transparency is limited.</b> There are
various provisions concerning transparency (e.g., Art 15, 17, 22 par 3, 24, and 42,
and Recital 122), but these are mostly at an aggregated level, rather than at
the level of individual content and content moderations. This makes independent
scrutiny of the impact on freedom of expression and information very difficult.<br />
DSCs will have the authority to grant a ‘vetted researcher’ status to
particular researchers. Very large online platforms and search engines can then
be compelled to provide these vetted researchers with access to data for the
purpose of investigating systemic risks in the European Union, and for assessing
the adequacy, efficiency and impacts of the risk mitigation measures. Unfortunately,
the ‘technical conditions’ (which data, which permitted purposes, etc) are yet
to be determined, and the power to do this is delegated to the European
Commission (Art 40 par 13).<b><o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="margin-left: 18pt; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-indent: -18pt;"><!--[if !supportLists]--><span style="mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-font-family: Calibri; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7pt "Times New Roman";"> </span></span></span><b>Fines for non-compliance are exorbitant, but
not for transgressions of fundamental rights.</b> Fines for non-compliance with
the obligations under the DSA are exorbitant: up to 6% of the global annual
turnover (Art 52 and 74). The DSA also does pay occasional lip service to
fundamental rights, including freedom of expression and information (e.g., Art
35 par 3 and Recitals 86 and especially 153). However, I could not find
anything about fines for overzealous ‘content moderation’ that violates these
fundamental rights. It all remains very vague, without concrete guarantees. The
DSA asserts one’s right to file a complaint (Art 53), and to request
compensation in case of loss or damage resulting from non-compliance with the
DSA (Art 54). But it is doubtful whether a violation of fundamental rights
(especially freedom of expression and information) will be recognized as
non-compliance with the DSA.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">It is hard to shake the feeling that it was a mistake to write
and approve this Act between 2020 and 2022, during the pandemic when
authorities were struggling to control the global narrative. In my opinion, the
European regulator went grocery shopping on an empty stomach, which is never
wise.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">It is now up to the members states to implement the DSA in
such a way that the risks to our fundamental rights and to the foundations of
our European democracies remain as small as possible.<o:p></o:p></p><br /><p></p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-44966632432360087552023-06-08T19:56:00.035+02:002023-06-09T21:37:13.571+02:00 Recht van antwoord: Het echte verhaal van de pandemie.<p>Op 11 maart, ongeveer 3 jaar na de eerste lockdown, schreef Joël De
Ceulaer over <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/het-echte-verhaal-bleef-onderbelicht-6-lessen-3-jaar-na-de-eerste-lockdown~b8d72551/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">het ‘echte’ verhaal van de pandemie</a>. Een verhaal dat volgens hem onderbelicht bleef. In dat verhaal
ben ik een “merchant of doubt”, en heeft het <a href="https://open-debat-ouvert.be/nl/wintermanifest-manifestedhiver/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Wintermanifest</a> “de sfeer wat verziekt” en “bruggen geslagen met twijfelachtige twijfelaars”. Een invloedrijk journalist die zijn eigen visie verkoopt als enige juiste is gevaarlijk. Daarom wil ik graag een en
ander rechtzetten.</p>
<p>Het artikel begint onschuldig: het breekt een lans voor luchtkwaliteit. Daar kan niemand tegen zijn. De voordelen beperken zich niet tot infectiecontrole: zuiverdere lucht draagt bij tot een betere gezondheid, concentratievermogen en meer van dat goeds. Maar het nut van een schoneluchtrevolutie als dé grote les van de pandemie voorstellen, dat is grotesk. Ik steun de strijd voor een betere luchtkwaliteit. Maar Covid was en is onontkoombaar, met of zonder zuivere lucht.</p>
<p>Wie een nul-risico nastreeft is natuurlijk niet ontvankelijk voor die boodschap. Zo iemand klampt zich onwillekeurig vast aan elke strohalm die zich aandient. En zo werd die schone lucht voor sommigen een miskende deus ex machina.</p>
<p>Schijnbaar op zoek naar strohalmen interviewde De Ceulaer, naast de gebruikelijke overheidsadviseurs, bijna alleen COVID-hardliners. Zo lazen zijn lezers dat <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/op-naar-nul-besmettingen-hoe-we-via-groene-zones-de-curve-kunnen-platslaan~bc49955f/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">we richting ZeroCOVID moesten</a>, dat <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/het-is-te-laat-om-de-curve-plat-te-slaan-nederlands-viroloog-ab-osterhaus-vreest-voor-nog-een-paar-golven~bce85d42/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">elke schooldag een potentieel superverspreiderevent</a> was, dat <a href="https://www.demorgen.be/meningen/beste-peter-adriaenssens-u-zette-de-puntjes-op-de-i-over-mondmaskers-voor-kinderen~b9c102d0/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">kinderen de rol speelden van motor, hulpmotor, carburator, en katalysator
van de pandemie</a>, dat Long COVID een gigantisch probleem was
(<a href="https://www.demorgen.be/nieuws/ook-in-belgie-gaan-de-coronacijfers-stijgen-britse-corona-experte-christina-pagel~b6df9276/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">ook bij kinderen</a> en <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/op-naar-nul-besmettingen-hoe-we-via-groene-zones-de-curve-kunnen-platslaan~bc49955f/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">na asymptomatische infectie</a>), dat <a href="https://www.demorgen.be/meningen/de-doemprofeten-hebben-ongelijk-we-worden-niet-angstiger-en-depressiever~bb87a2be/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">de mentale kost van de COVID-maatregelen overroepen</a> was, dat een <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/gezondheidseconoom-philippe-beutels-de-vaccinatiepas-wordt-haast-onvermijdelijk~b932ab76/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">vaccinatiepaspoort haast onvermijdelijk</a> was, dat <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/er-liggen-twee-tijdbommen-klaar-vub-decaan-dirk-devroey-over-de-coronamutanten~bfd92942/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">zachte maatregelen meer schade veroorzaakten dan harde</a>, en meer van dat soort inzichten. Geen probleem natuurlijk dat die mensen en hun standpunten in de media komen, ik bestudeer graag hun argumenten. Maar een wetenschappelijke consensus was dat allerminst. De lezers kregen maar één kant
te zien, verpakt als Enige Waarheid.</p>
<p>Hij onthield uit zijn interviews
ook dat “mondmaskers werken”. Een beetje wetenschapper (en journalist) stelt
zich dan de vraag: wat betekent dat? ‘Werken’ voor wat? Op welke termijn? Voor
wie? Onder welke omstandigheden? De Morgen had beter daar een artikel aan
gewijd, in plaats van de bewering te publiceren dat de <a href="https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006207.pub6/full" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Cochrane-mondmaskerstudie</a> door experts “vakkundig gesloopt” is. Daar is namelijk niets van aan. Maar je moet natuurlijk wel lezen
wat er staat.</p>
<p>Die studie zegt dat het effect van een algemene mondmaskerdracht ("community masking") op de verspreiding van respiratoire virussen
zoals griep of COVID waarschijnlijk klein of onbestaande is. Of dit deels ligt aan een gebrekkige naleving in de praktijk doet weinig ter zake: mensen zijn geen robots die je controleert met een druk op de juiste knop, tot spijt van wie het benijdt. De studie impliceert <i>niet </i>dat er geen individueel voordeel kan zijn van het dragen van een mondmasker. En nee, dat is geen contradictie. Bijvoorbeeld voor (de naasten van) mensen die tijdelijk verzwakt zijn kan het nauwgezet dragen van een goed mondmasker een gepaste keuze zijn. Net zoals voor zorgmedewerkers in specifieke situaties. Maar op populatieniveau: weinig tot geen effect te zien.</p>
<p>Wie is dan de “merchant of
doubt”? Iemand die middels het verspreiden van objectieve onwaarheden twijfel zaait over een Cochrane-studie, nota bene de gouden
standaard van Evidence-Based Medicine? Of iemand die dat aanklaagt?</p>
<p>De Ceulaer vroeg mij voor zijn artikel wat <i>ík </i>zou gedaan hebben in maart 2020. Het was de <i>énige </i>vraag waar hij een antwoord op wilde. Was het risico op een genuanceerd gesprek hem te groot? Hij wist natuurlijk al dat hij zou schieten, en zocht enkel nog munitie. Aangezien masochisme me vreemd is en ik dus paste voor zijn vraag, deed hij dan maar zijn ding met een selectieve quote uit een <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/sinds-mijn-vorige-blog-post-is-er.html" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">blogpost</a> die ik schreef in april 2020. Daarin opperde ik (met veel caveats en kanttekeningen) om kwetsbaren te beschermen en anderen hun leven zo snel mogelijk te laten hernemen, rekening houdend met de zorgcapaciteit. Het is opmerkelijk dat De Ceulaer dacht me te discrediteren door te wijzen op gelijkenissen met wat de <a href="https://gbdeclaration.org/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Great Barrington Declaration</a> (GBD) bepleitte. De GBD werd pas een half jaar later gepubliceerd, op initiatief van een internationaal all-stars team van epidemiologen, biostatistici, artsen,... Perfect was ook de GBD natuurlijk niet, en ik heb ze niet ondertekend. Maar ze pleitte wel terecht voor een beter evenwicht. Daarmee sloot ze aan bij
zowat alle vooraf bestaande pandemieplannen. Lockdowns, zonder onderscheid naar risico, kwamen daar namelijk niet in voor.</p>
<p>Wie is dan de “merchant of doubt”? Iemand die twijfel zaait over bestaande plannen? Of iemand die solide argumenten vraagt vooraleer er van af te wijken? Terzijde: De Ceulaer ontleende zijn verwijt “merchant of doubt” aan <a href="https://blogs.bmj.com/bmj/2021/09/13/covid-19-and-the-new-merchants-of-doubt/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">Gavin Yamey en David Gorski</a>, die de GBD op dezelfde manier probeerden te framen - overigens ook zonder inhoudelijke argumenten.</p>
<p>Het Zweedse beleid lijkt wellicht het best op de GBD-strategie: bestaande plannen volgen in plaats van improviseren; informeren en vertrouwen in plaats van dwang; langetermijnvisie in plaats van paniekbeleid; holistisch perspectief in plaats van paardenbril; jeugd vrijwaren in plaats van als virusverspreiders beschouwen (schone lucht of niet: <a href="https://ebm.bmj.com/content/early/2023/04/16/bmjebm-2023-112277" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">scholen open was altijd de juiste keuze geweest</a>). Perfect was het ook in Zweden niet: <a href="https://www.theguardian.com/world/2020/jun/03/architect-of-sweden-coronavirus-strategy-admits-too-many-died-anders-tegnell" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">in de WZCs heeft men ouderen onvoldoende beschermd</a>. Desalniettemin is het Zweedse resultaat na drie jaar <a href="https://www.irishtimes.com/world/2023/03/09/swedish-epidemiologist-defends-light-touch-pandemic-response/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">op zowat alle vlakken superieur</a>: <a href="https://www.svd.se/a/JQvVnj/anders-tegnell-efter-pandemin-overdodlighet-ger-inte-hela-svaret" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">oversterfte</a> en <a href="https://www.sdu.dk/en/nyheder/forskningsnyheder/forventet-levealder-efter-covid19" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">levensverwachting</a>, verlies aan <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2589537022000359" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">kwalitatieve levensjaren</a>, <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0883035522000891?via%3Dihub" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">leerverlies en ongelijkheid</a>, (psychisch)
welzijn in het bijzonder bij <a href="https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/14034948221108250" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">kinderen</a> en <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34100665/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">adolescenten</a>, <a href="https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/15131952/2-21102022-AP-EN.pdf/804b41ae-f509-d4fd-0b87-8b0e097112ee" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">economie</a>, <a href="https://www.demorgen.be/snelnieuws/de-alarmbellen-gaan-af-het-vertrouwen-in-kindervaccinaties-daalt-wereldwijd-ook-in-belgie~b6670f47/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">vaccinatievertrouwen</a>,... De Ceulaer beweert op basis van over het paard getilde modellen dat de GBD-strategie tot tienduizenden extra doden zou hebben geleid. Zweden bewijst zijn ongelijk: zijn uitspraak is zowel ongegrond als kortzichtig.</p>
<p>Het riedeltje dat het bosrijke Zweden het onvergelijkbaar makkelijker had dan België is nonsens. De Zweedse bevolkingsdichtheid, indien juist gekwantificeerd (namelijk: de dichtheid waar er überhaupt iemand woont), ligt <a href="https://gmnenad.com/2021/05/analysis-of-real-population-density-per-countries/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">tussen de Belgische en Nederlandse in</a>. Per capita telde Zweden trouwens <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_hospital_beds" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">minder dan half zoveel IZ- en ziekenhuisbedden</a>. De Zweedse bevolking zou meer vertrouwen hebben in de overheid, maar dat <a href="https://www.oecd.org/governance/trust-in-government/" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">verschil is beperkt</a>. Bovendien: wat is oorzaak en gevolg? Vertrouwen krijg je maar als je het ook geeft.</p>
<p>Over dat Zweden is in de meeste media een omerta neergedaald. De cognitieve dissonantie is groot, en een zelfgecreëerde pensée unique doorbreken vraagt moed. Soms is het moeilijker “merchant of doubt” te zijn wanneer dat gepast is dan wanneer dat niet zo is.</p>
<p>Gelukkig zijn er universiteiten: de groothandels in gefundeerde twijfel. Daarom is het nefast voor het wetenschappelijk en maatschappelijk debat wanneer een vooringenomen journalist de geloofwaardigheid aanvalt van academici die hun job doen, en tegelijk een Cochrane-review onterecht wegzet als “vakkundig gesloopt”. Daarom vind ik het verontrustend dat De Ceulaers artikel applaus kreeg van mensen die dat debat zouden moeten bewaken. Mensen die tegelijk pertinent weigeren er inhoudelijk aan bij te dragen, en die hun macht zelfs aangrijpen om het debat actief de kop in te drukken. Een concreet voorbeeld: ik nomineerde de Zweedse staatsepidemioloog Anders Tegnell voor een institutioneel eredoctoraat aan de UGent, maar het dossier werd op het hoogste niveau tegengehouden. Het Bestuurscollege heeft er zelfs niet over mogen beraadslagen.</p>
<p>Het bewijst nogmaals dat echte academische vrijheid meer is dan de negatieve invulling die sommige academische gezagsdragers eraan geven. Er is <a href="https://docs.google.com/document/d/1_vTk2EPGqe_4pjj9KntQLKAKO8ZqfL0Pquj89TlazYA/edit" style="color: blue; text-decoration: underline;" target="_blank">veel meer voor nodig dan bescherming tegen ontslag, of tegen expliciete de-platforming of canceling</a>. Het vereist het creëren en actief instandhouden van een vrijhaven voor onbevangen en inhoudelijk debat, vrij van dogma’s en moralisering. En het vereist een medialandschap dat recht doet aan alle wetenschappelijke en maatschappelijke perspectieven.</p>
<p>Misschien is dát wel een van de grote verhalen van de pandemie.</p>
<p style="text-align: right;">Tijl De Bie</p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-1712876668705918812023-02-03T08:39:00.004+01:002023-03-11T09:03:36.496+01:00 De OESO-evaluatie van het Belgische Covid19-beleid moet GRONDIG gebeuren<p> <span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-style: italic; white-space: pre-wrap;">Auteurs: Tijl De Bie (UGent), Bert De Munck (UAntwerpen), Peter Van Humbeeck (UAntwerpen)</span></p><span id="docs-internal-guid-e402384b-7fff-28ff-4d84-9cf5e0d8ff98"><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-style: italic; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">(Verschenen in <a href="https://www.knack.be/nieuws/belgie/politiek/evaluatie-coronabeleid-moet-transparant-en-met-maatschappelijke-inbreng-gebeuren/">Knack</a> op 3 februari 2023)</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Midden september 2022 lanceerden we met meer dan 100 wetenschappers </span><a href="http://www.evaluationnow.be" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">#EvaluatieNu</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">: een oproep aan de overheid om het Covid19-beleid tegen het licht te laten houden. Op 10 november 2022 kondigde Minister Vandenbroucke aan dat die onafhankelijke evaluatie er komt, en dat de OESO die zal uitvoeren. Een goede eerste stap.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Kort nadien namen we contact op met de kabinetten van Ministers Vandenbroucke, Verlinden en De Croo. Want stap twee is minstens even belangrijk: nu moeten het concrete mandaat van de OESO en de scope van de evaluatie bepaald worden. Dat moet transparant en met maatschappelijke inbreng gebeuren. Alleen zo kan de evaluatie op brede steun rekenen en de gewenste impact hebben. </span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Als initiatiefnemers van #EvaluatieNu hebben we natuurlijk nagedacht over hoe zo’n evaluatie er best uitziet. We konden daarvoor leren uit evaluaties in het VK, Duitsland, Zweden, Nederland, Luxemburg, Noorwegen en Australië. </span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Concreet stellen we zeven criteria voorop, samengevat door het letterwoord </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">GRONDIG</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">: de evaluatie moet </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">G</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">lobaal, </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">R</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">espectvol, </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">O</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">penbaar, </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">N</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">eutraal, </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">D</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">oortastend, </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">I</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">mpactvol, en </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">G</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">efinancierd zijn.</span></p><ul style="margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; padding-inline-start: 48px;"><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Een </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">globale </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">evaluatie is in de eerste plaats multidisciplinair: ze overstijgt het medisch-epidemiologische en bekijkt ook de impact op onderwijs, welzijn, werk, economie, enz. Maar bovenal is ze transdisciplinair: ze onderzoekt de interferenties, overkoepelende evenwichten en trade-offs over disciplines heen. Ze onderzoekt de proportionaliteit van de maatregelen, een vraag die fundamenteel samenhangt met de relatie tussen (specifieke visies op) volksgezondheid en andere levenssferen en met fundamentele ethische keuzes.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Het is evident dat de evaluatie </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">respectvol </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">moet zijn. Met waardering, mildheid en begrip voor alle actoren. Ze houdt rekening met wat men toen (nog niet) wist of kon weten. Er moet aandacht zijn voor wat beter kon, maar ook erkenning van wat goed is gegaan. We pleiten voor nederigheid gelet op de onzekerheden die ook vandaag nog bestaan. Ook ruime participatie is noodzakelijk: het is essentieel zowel beleidsmakers en beleidsadviseurs als critici te horen. Zo heeft de evaluatie ook een helende functie.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De evaluatie moet daarom ook </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">openbaar </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">gevoerd worden. Belangrijke doelstellingen van de evaluatie zijn immers vertrouwen herstellen, polarisatie overstijgen en het leed erkennen dat velen hebben geleden, door het virus of de maatregelen. Volledige transparantie over de evaluatiekeuzes is essentieel: over welke aspecten worden bekeken, wie wordt gehoord en waarom, welke vragen worden gesteld, enz. Mechanismen om het brede publiek te betrekken kunnen bijdragen tot de legitimiteit en transparantie. Ook toegang tot alle relevante documenten en getuigenissen is essentieel.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Covid19 heeft niemand koud gelaten: iedereen was op een of andere manier emotioneel of rationeel betrokken. Dat bemoeilijkt een onbevooroordeelde evaluatie. Maar net daarom hoort ze te vertrekken van een zo </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">neutraal </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">mogelijk uitgangspunt. Dit vereist een breed draagvlak voor het mandaat en de scope van de evaluatie. Daarna moet de OESO in volledige onafhankelijkheid kunnen werken, zonder enige beïnvloeding. Dat belet niet dat alle belangrijke actoren gehoord moeten worden. Hun ervaringen en visie zijn immers essentieel.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Een grondige evaluatie is </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">doortastend</span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">. Ze durft vraagtekens te plaatsen bij wat op het eerste zicht evident lijkt. Zonder taboes en met open blik, maar vanzelfsprekend altijd stevig in feiten en wetenschap geworteld, en met een langetermijnperspectief. Doortastendheid is essentieel om de polarisatie te overstijgen die de politiek, de samenleving en zelfs de wetenschappelijke wereld heeft getroffen. Zo kunnen we leren hoe een gezond tegensprekelijk debat ook in tijden van een sterk gemediatiseerde crisis in stand kan worden gehouden.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Zelfs de beste evaluatie is zinloos als die niet </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">impactvol </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">is. De resultaten mogen niet vrijblijvend zijn. Het beleid moet zich bij aanvang van de evaluatie engageren om de resultaten ernstig te nemen. Daarbij is een juiste mindset essentieel: de evaluatie moet dienen om lessen te trekken voor de toekomst, niet om schuldigen uit het verleden aan te wijzen.</span></p></li><li aria-level="1" dir="ltr" style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; list-style-type: disc; vertical-align: baseline; white-space: pre;"><p dir="ltr" role="presentation" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Tot slot moet een grondige evaluatie voldoende </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">gefinancierd </span><span style="font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">zijn. Naast middelen voor de OESO zal de evaluatie ook loyale medewerking vragen van alle betrokkenen, in alle maatschappelijke geledingen en op alle bestuursniveaus. Maar een grondige evaluatie is een investering in de toekomst, geen nodeloze kost.</span></p></li></ul><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Op 15 december 2022 hebben we deze GRONDIG-criteria toegelicht aan medewerkers van premier De Croo en Minister Vandenbroucke, en zijn we met hen in dialoog gegaan. We spraken tevens ons vertrouwen in het OESO-team uit, maar argumenteerden ook dat de Belgische evaluatie volgens die criteria op enkele vlakken beter moet dan de evaluatie van het Luxemburgse beleid die de OESO eerder afrondde. Zo was er daarin te weinig aandacht voor de impact van sanitaire maatregelen (vanuit biomedische overwegingen) op andere levenssferen, zeker ook op de langere termijn, en dus voor de proportionaliteit van het overheidsingrijpen. De fundamentele ethische en juridische discussies waaraan dit raakt, werden helemaal niet aangesneden.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Sindsdien bleef het echter stil. Uit het </span><a href="https://www.dekamer.be/doc/CCRI/pdf/55/ic958.pdf" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">verslag</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> van de kamercommissies binnenlandse zaken en volksgezondheid van 17 januari 2023 blijkt echter dat men wel degelijk verder heeft gewerkt. De ‘terms of reference’ die de scope van de evaluatie bepalen, zijn intussen politiek vastgelegd in de beslotenheid van het Overlegcomité, zonder veel overleg of transparantie. Ook van onze andere suggesties vinden we jammer genoeg weinig terug. En zo begint de evaluatie onder een slecht gesternte.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">We kijken er dan ook naar uit om de dialoog snel terug op te pikken. Want alleen door te investeren in een brede consultatie van bij de start, kan de nodige maatschappelijke steun worden gevonden en kan de evaluatie de gewenste impact hebben.</span></p><br /></span>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-2176523051678767262023-01-13T09:00:00.006+01:002023-03-11T09:03:22.805+01:00Eerste verjaardag van het Wintermanifest<div style="text-align: left;"><a href="https://vimeo.com/788987011">Een filmpje naar aanleiding van de 1e verjaardag van het Wintermanifest.</a></div><div style="text-align: left;"><br /></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-85206231631674675512022-10-12T08:43:00.008+02:002023-03-11T09:05:25.824+01:00Open brief: Hernieuwing van onze uitnodiging om de #EvaluatieNu oproep te vervoegen<div style="text-align: left;"><span style="font-family: Arial; font-style: italic; white-space: pre-wrap;">(Verschenen in </span><a href="https://www.knack.be/opinie/wanneer-organiseren-we-een-onafhankelijke-evaluatie-van-het-coronabeleid/" style="font-family: Arial; font-style: italic; white-space: pre-wrap;">Knack</a><span style="font-family: Arial; font-style: italic; white-space: pre-wrap;"> op 12 oktober 2022)</span></div><div><br /></div><span id="docs-internal-guid-8318bb9f-7fff-43fa-683e-8cac4f5efab7"><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Auteurs: Tijl De Bie, Bert De Munck</span></p><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><span style="font-style: italic;">De auteurs schrijven deze brief in eigen naam.</span></span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Beste leden van het SSC (oud-leden van de GEMS),</span></p><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Beste overheidsadviseurs,</span></p><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Beste rectoren,</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Korte tijd geleden lanceerden we samen met vele andere Belgische wetenschappers </span><a href="http://www.evaluationnow.be" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">#EvaluatieNu</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> (www.EvaluatieNu.be): een oproep tot een onafhankelijke evaluatie van het Belgische Covid-19 beleid, met bijhorende petitie. De bedoeling van </span><a href="http://www.evaluatienu.be" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">#EvaluatieNu</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> was (en is nog steeds) om als wetenschappers aan de overheid het evidente te vragen, namelijk het organiseren van een onafhankelijke en overkoepelende evaluatie. In onze oproeptekst beschrijven we het belang ervan, en we leggen uit waarom de evaluaties die al gebeurd zijn onvoldoende zijn. </span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De meer dan 100 initiatiefnemers komen uit alle Belgische universiteiten en uit een ruime waaier aan disciplines, inbegrepen onderzoekers met specifieke expertise in beleidsevaluatie. Er zijn mensen bij met diverse visies op het Covid-19 beleid: sommigen eerder kritisch, maar ook anderen die er zelf aan hebben bijgedragen. Een aantal initiatiefnemers waren bovendien betrokken bij de eerdere evaluaties in onze parlementen. We weten dus waar we het over hebben wanneer we schrijven dat die niet volstaan.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Wat we nog niet vertelden is dat we ook jullie allemaal - voormalige GEMS-leden, rectoren, en heel wat andere overheidsadviseurs - een hartelijke uitnodiging hebben gestuurd om die oproep mee te onderschrijven. Daarbij drukten we de hoop uit dat dit een verbindend initiatief mocht worden. Dit kon (en kan nog steeds) het initiatief worden van álle wetenschappers. Twee rectoren en twee voormalige GEMS-leden antwoordden met een vriendelijke ‘nee’. Een van jullie gaf zelfs aan de tekst te steunen, maar dat liever niet publiekelijk te doen. We toonden begrip, maar zien ook een gemiste kans. Van alle anderen kregen we helemaal geen reactie.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Onze oproep is verwelkomd op lovende commentaren op sociale media, en </span><a href="https://www.evaluationnow.be/" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">de petitie</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> werd op korte tijd meer dan 6000 keer ondertekend, ondanks beperkte mediabelangstelling. Toch weerklinkt hier en daar ook gedempte kritiek. In het bijzonder in een </span><a href="https://www.demorgen.be/nieuws/rectoren-over-het-nieuwe-jaar-de-stookkosten-zijn-niet-eens-onze-grootste-zorg~b0b0f8a3/" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">interview</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> met drie van jullie, beste rectoren - </span><span style="background-color: white; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">en evidente pleitbezorgers</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> van het open wetenschappelijk debat -, waarin werd gesuggereerd dat onze oproep vooringenomen, polariserend, of door revanchisme gedreven zou zijn. Dat klopt natuurlijk niet, en wie de tekst leest en de brede lijst initiatiefnemers doorneemt zal dat zelf kunnen vaststellen. Een verwijzing naar de tekst was in het interview echter niet opgenomen.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Dergelijke defensieve reacties geven ons de indruk dat de inzet van #EvaluatieNu misschien niet helemaal duidelijk is. Een evaluatie onder gelijkgezinden over technische kwesties en gericht op voortschrijdend inzicht binnen de bestaande disciplines en dominante netwerken, kunnen niet volstaan. Dat is wat binnen de wetenschappen sowieso gebeurt. Het is wat bijvoorbeeld de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (KAGB) deed met het symposium </span><a href="https://www.academiegeneeskunde.be/symposia-en-agenda/agenda" style="text-decoration-line: none;"><span style="color: #1155cc; font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; text-decoration-line: underline; text-decoration-skip-ink: none; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">“The COVID-crisis 2020-2022, lessons learned”</span></a><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">, met weliswaar een eenzijdige selectie aan sprekers en panelleden.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De evaluatie die we met #EvaluatieNu bepleiten moet veel breder gaan. Ze moet gaan over de vraag naar de overkoepelende evenwichten als je ook andere disciplines betrekt, en de vraag hoe de medisch-epidemiologische wetenschappelijke afwegingen zich hebben verhouden tot de politieke, juridische en ethische dimensies. Vanzelfsprekend moet daarbij aandacht zijn voor wat beter kon, maar ook voor wat goed ging. Met ruimte voor twijfel, nuance, en een gezonde dosis bescheidenheid. En met respect voor iedereen die haar of zijn nek heeft uitgestoken.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Dat zo’n evaluatie ongemakkelijke vragen oproept, is evident. Maar laat dat net de reden zijn waarom ze nodig is. De kop in het zand steken riskeert de vele mensen die met dergelijke vragen zitten nog verder te vervreemden, zowel van beleid als van wetenschap. Het zou de polarisatie voeden in plaats van weg te nemen.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Daarom, beste collega’s, vragen we opnieuw: is het moment niet aangebroken om het wetenschappelijk debat te verbreden, zonder angst of rancune? Om onbevangen en onbevooroordeeld terug te blikken, zodat we de toekomst sterker tegemoet kunnen treden? Om de polarisatie die zelfs de wetenschappelijke wereld heeft getroffen te overstijgen? Na een crisis zonder voorgaande zoals de Covid-19 pandemie mag de bevolking een onafhankelijke overkoepelende evaluatie verwachten. Net zoals de bevolking dat mag verwachten voor de andere grote crisissen die we vandaag ondergaan en ons nog te wachten staan.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Met deze open brief hernieuwen we graag onze hartelijke uitnodiging naar jullie toe, om dit samen te bepleiten bij de overheid.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Doen jullie mee?</span></p><div><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></div></span>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-6266680074378693002022-09-14T08:47:00.006+02:002023-03-11T09:06:08.809+01:00#EvaluatieNu<div style="text-align: left;"><a href="https://www.evaluationnow.be/">Lees hier onze #EvaluatieNu oproep voor een onafhankelijke evaluatie van het Belgische Covid19-beleid.</a></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-3138071130815771952022-06-28T09:10:00.004+02:002023-03-11T09:12:50.172+01:00Als burgers de kwaliteit van overheidsdata moeten bewaken is er iets grondig fout<p><i><span lang="NL">Auteurs: Thomas Gevaert, Tijl De Bie</span></i></p><p><i><span lang="NL">(Ook gepubliceerd in <a href="https://www.tijd.be/opinie/algemeen/vertrouwen-in-overheid-begint-bij-transparante-en-solide-data/10398781.html">De Tijd</a> op 28 juni 2022)</span></i></p>
<p class="MsoNormal">Als overtuigde
democraten vinden we de overheid cruciaal. Niet teveel, maar wel voldoende om
de maatschappij mee vorm te geven en bescherming te bieden waar nodig. Een
overheid die betrouwbaarheid uitstraalt en verdient.</p>
<p class="MsoNormal">Een voorwaarde
voor vertrouwen is echter dat de overheid toegankelijke, genuanceerde én
betrouwbare informatie verstrekt - en daar wringt het schoentje nogal eens.</p>
<p class="MsoNormal">Voorbeelden zijn
legio, zowel in België als in het buitenland.</p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Vorige week gaven
de Amerikaanse agentschappen FDA en CDC groen licht om de Pfizer en Moderna
vaccins tegen SARS-CoV-2 toe te dienen aan kinderen ouder dan 6 maand en jonger
dan 5 jaar. Over de vraag of deze goedkeuring nu wel of niet een goede zaak is
kunnen </span><span lang="EN"><a href="https://twitter.com/VPrasadMDMPH/status/1538296088003608576?s=20&t=PoaqXjBWRy7mAhe4tJgo4A"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">redelijke mensen van mening
verschillen</span></a></span><span lang="NL"> (dat
geldt ook voor ons - nochtans allebei overtuigd van de enorm belangrijke rol
die Covid19-vaccinatie heeft gespeeld bij het beheersen van de pandemie).</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Waar echter geen
discussie over mag bestaan, is het belang van correctheid en nuance. Zo werd
bijvoorbeeld weinig tot niet gecommuniceerd over de beperkte evidentie voor
bescherming tegen <i>ernstige </i>ziekte of
overlijden bij die leeftijdsgroep, of over het feit dat we voorlopig enkel data
hebben in een populatie van kinderen die nog geen Covid19 hebben doorgemaakt.
De communicatie van die nuances overlaten aan de media is niet verstandig: </span><span lang="EN"><a href="https://www.demorgen.be/snelnieuws/amerikaanse-experts-positief-over-inenting-baby-s-tegen-corona~b818097e/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">ze halen zelden de
krantenartikels</span></a></span><span lang="NL">.
Nog schadelijker was dat een centrale data-slide met sterfte door SARS-CoV-2 in
die leeftijdscohorte, </span><span lang="EN"><a href="https://www.fda.gov/media/159222/download"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">gebruikt door het CDC</span></a></span><span lang="NL"> tijdens de discussie tot goedkeuring,
gewoon fout bleek te zijn. Deze fouten werden gevonden </span><span lang="EN"><a href="https://www.covid-georgia.com/pediatric-news/fact-check-covid-is-a-leading-cause-of-death-in-children/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">door een </span></a><a href="https://www.covid-georgia.com/pediatric-news/fact-check-covid-is-a-leading-cause-of-death-in-children/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">burger</span></a></span><span lang="NL">, en nadien opgepikt door prominente
wetenschappers wereldwijd zoals </span><span lang="EN"><a href="https://twitter.com/BallouxFrancois/status/1538222423241261056"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">François Balloux</span></a></span><span lang="NL"> en </span><span lang="EN"><a href="https://twitter.com/apsmunro/status/1538138493741850633?s=20&t=PoaqXjBWRy7mAhe4tJgo4A"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Alasdair Munro</span></a></span><span lang="NL">.</span></p>
<p class="MsoNormal">Vergelijkbare
zaken deden zich ook bij ons voor.</p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">De Vlaamse
overheid overdreef bijvoorbeeld de voordelen van </span><span lang="EN"><a href="https://www.laatjevaccineren.be/5-11-jarigen"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Covid19-vaccinatie bij 5-11-jarige
kinderen</span></a></span><span lang="NL"> en
koppelde daar een - </span><span lang="EN"><a href="https://twitter.com/JorisMonis/status/1517409028929851392"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">naar eigen zeggen</span></a></span><span lang="NL"> - ‘niet-neutrale’ vaccinatiecampagne aan.
Als we daar de aanpak in het </span><span lang="EN"><a href="https://www.gov.uk/government/publications/jcvi-update-on-advice-for-covid-19-vaccination-of-children-aged-5-to-11/jcvi-statement-on-vaccination-of-children-aged-5-to-11-years-old"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Verenigd </span></a><a href="https://www.gov.uk/government/publications/jcvi-update-on-advice-for-covid-19-vaccination-of-children-aged-5-to-11/jcvi-statement-on-vaccination-of-children-aged-5-to-11-years-old"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Koninkrijk</span></a></span><span lang="NL"> of de </span><span lang="EN"><a href="https://www.fhi.no/en/publ/information-letters/coronavirus-vaccine-for-children-5-11-years/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Scandinavische landen</span></a></span><span lang="NL"> naast zetten, merken we tegelijk meer
nuance én meer duidelijkheid op, inclusief aandacht voor wat we weten en niet
weten.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Drie weken
geleden meldden meerdere media (</span><span lang="EN"><a href="https://www.lesoir.be/445888/article/2022-06-02/le-covid-long-touche-une-personne-infectee-sur-trois-en-belgique-apres-six-mois"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">Le Soir</span></a></span><span lang="NL">, </span><span lang="EN"><a href="https://www.demorgen.be/snelnieuws/studie-sciensano-zes-maanden-na-coronabesmetting-vertoont-een-derde-van-bevraagde-belgen-nog-symptomen~b6a658ee/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">DM</span></a></span><span lang="NL">, en </span><span lang="EN"><a href="https://www.hln.be/binnenland/studie-sciensano-zes-maanden-na-coronabesmetting-vertoont-een-derde-van-bevraagde-personen-nog-symptomen~ad3c8d27/"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">HLN</span></a></span><span lang="NL">) dan weer dat uit een studie van
Sciensano zou blijken dat 1 op 3 Belgen 6 maanden na besmetting nog kampt met
Long Covid symptomen. Navraag leerde ons dat die conclusie geen toets door
onafhankelijke wetenschappers had doorstaan. De data en belangrijke details van
de studie waren zelfs nog niet publiek beschikbaar. Voorts vertoonde de studie
belangrijke methodologische hiaten, zoals het gebruik van zelfrapportering via
een online vragenlijst, vage criteria voor Long Covid, een sterke selectiebias
(het feit dat mensen die vermoeden dat ze aan Long Covid lijden mogelijk eerder
geneigd waren aan de studie deel te nemen dan anderen), en de afwezigheid van
een controlegroep.</span></p>
<p class="MsoNormal">Andere
voorbeelden zijn het zeer traag vrijgeven van ziekenhuisdata of vaccinatiedata
in een toegankelijke vorm, en het implementeren van ingrijpende maatregelen
zoals mondmaskers bij kinderen zonder solide data.</p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL">Frappant is dat
het vaak gewone burgers zijn die hier op uitkomen of alternatieven bieden
(zoals het </span><span lang="EN"><a href="https://covid-vaccinatie.be/nl"><span lang="NL" style="color: #1155cc; mso-ansi-language: NL;">vaccinatiedashboard</span></a></span><span lang="NL"> van Joris Vaesen), en niet een
zelfregulerende overheid of een kritische media. Het belang van open data kan
niet treffender worden geïllustreerd.</span></p>
<p class="MsoNormal">Het resultaat van
dergelijk hobbelig communicatief parcours kan zijn dat burgers net die
wetenschappelijke overheidsinstellingen niet meer gaan vertrouwen. En eroderend
vertrouwen is de boemerang die de overheid bij de volgende crisis absoluut niet
wil ontvangen.</p>
<p class="MsoNormal">Een pandemie is
een zeldzame stresstest voor de overheid. Vertrouwen is cruciaal. Goede data
zijn essentieel om ingrijpend beleid te schragen. In de academische wereld is
review van artikels door anonieme onafhankelijke collega’s een
standaardpraktijk vooraleer iets in publicatie komt, én worden de onzekerheden
steeds uitvoerig besproken. Een overheid en haar onderzoeksinstellingen, die
veel meer bandbreedte en invloed hebben dan gelijk welke academische onderzoeksgroep,
zouden dezelfde basisprincipes van onafhankelijke wetenschappelijke toetsing en
nuance moeten huldigen als ze data de wereld insturen, des te meer als er
direct beleid aan gekoppeld wordt. Alleen zo zal de burger volgens ons op lange
termijn blijven volgen.</p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-18320447031024604522022-03-24T08:57:00.003+01:002023-03-11T09:06:24.015+01:00Lentesymposium<div style="text-align: left;">Op 23 en 24 maart 2022 organiseerden we het <a href="https://www.lentesymposium.net/">Lentesymposium</a>: een symposium waar beleidsadviseurs en critici op een respectvolle manier met elkaar in debat zijn gegaan rond het Covid19-beleid in de brede zin. Je kan alles herbekijken op de website van het symposium.</div><p><a href="https://www.lentesymposium.net/">https://www.lentesymposium.net/</a></p><p><br /></p><p><br /></p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-13995769299712245432022-03-20T09:00:00.014+01:002023-06-08T09:15:34.760+02:00Welk pandemiebeleid gaan we morgen voeren? Laten we daar nu éindelijk over praten<div style="text-align: left;"><span style="font-size: x-small;">(<a href="https://www.demorgen.be/meningen/welk-pandemiebeleid-gaan-we-morgen-voeren-laten-we-daar-nu-eindelijk-over-praten~bd6fb411a/" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">Gepubliceerd als opiniebijdrage in De Morgen</a>)</span></div><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Op 8 maart heeft de regering het “</span><a href="https://www.dekamer.be/FLWB/PDF/55/2533/55K2533001.pdf" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">Wetsontwerp betreffende de verplichte vaccinatie tegen COVID-19 van gezondheidszorgbeoefenaars</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">” ingediend, ondertekend door ministers Dermagne, Vandenbroucke, en Clarinval. Als het</span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><a href="https://www.google.com/url?q=https://open-debat-ouvert.be/nl/wintermanifest-manifestedhiver/&sa=D&source=docs&ust=1647629227845595&usg=AOvVaw36YkluXBXsW5JO-CQm8vuX" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">Wintermanifest</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">nog niet had bestaan, dan was dit wetsontwerp de perfecte aanleiding geweest om het te schrijven. Daarin pleitten meer dan 100 wetenschappers en prominenten voor een breder en diepgaander wetenschappelijk en maatschappelijk debat, en van zo’n debat is in dit wetsontwerp maar weinig te merken.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">In de beginfase van de pandemie was een breed en diepgaand debat natuurlijk onmogelijk. De urgentie en onzekerheid waren te groot. Twee jaar na de start van de eerste lockdown gaat deze vlieger echter niet meer op.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Ten eerste stoelt de motivatie in grote mate op een advies van de Académie royale de Médecine de Belgique (ARMB) en de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (KAGB) van 19 juli 2021. De wetenschappelijke kennis aangaande Covid en Covid-vaccinatie is sindsdien danig geëvolueerd, en niet in die zin dat het nut van een Covid-vaccinatieplicht groter is geworden, ook al blijft de werkzaamheid van vaccinatie tegen ernstige ziekte onbetwistbaar.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Met Omicron, en dankzij de reeds opgebouwde populatie-immuniteit door vaccinatie en door eerdere infecties, is Covid veel minder ernstig geworden: de kans op overlijden in geval van een Omicron-besmetting was ongeveer 40 keer kleiner dan de schatting tijdens de eerste golf, en is nu</span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><a href="https://www.ft.com/content/e26c93a0-90e7-4dec-a796-3e25e94bc59b" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">kleiner dan bij de griep</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">. Tijdens de eerste golf werd de overlijdenskans doorgaans op 1,2 procent geschat, en</span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><a href="https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.20.20136234v2" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">in een omvangrijke Belgische studie</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">zelfs op 1,5 procent, terwijl dat tijdens de Omicron-golf nog ongeveer 0,03 procent was (uitgaande van de courante aanname dat ongeveer 1 op de 4 Covid-gevallen officieel werd geregistreerd, zie cijfers</span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><a href="https://datastudio.google.com/embed/u/0/reporting/c14a5cfc-cab7-4812-848c-0369173148ab/page/tpRKB" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">op het sciensano dashboard</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">). De personeelsuitval in de zorg tijdens de Omicron-golf had dan ook evenveel te maken met de strikte test-, quarantaine- en isolatiecriteria als met ernstige ziekte.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">De Omicron-golf heeft ruwweg de helft van de bevolking ook een immuniteitsboost gegeven. Ook al is die wellicht kleiner dan de immuniteitsboost na een derde vaccin of na het doormaken van een vaak ernstigere Delta-infectie, dit geeft ons een extra buffer met het oog op de toekomst.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Bovendien is duidelijk geworden dat vaccinatie transmissie slechts in beperkte mate indijkt,</span><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"> </span><a href="https://m.standaard.be/cnt/dmf20220109_97853537?&articlehash=AHpRZZmN5VODgkhEvNYEQCu0i%2F6jNKrm6rZ3%2FwPGWiZ6YAEpKfe2GV53pRXr49K1tj%2BkgDAi%2B%2FrhLXttJHf1ZtKoQJOS215SxdwnyakJLSJniU6x4alIu7v%2BxtaVEAtlJ3gsK0pYXjO9bPAPyuUfchdbJLYqW0aNrDl%2BTMMy6Nyk8%2BizDfy8pqGQNBCyjeLx9u8L6QnhXVWDqhhJl%2FBor3XMo9TSDQ1OnVruFESNWU%2FkpfPcoFNofwYCHHnoF5G0ODOyyiHojta1Kvq9KB0jwThfCgNXXhA1jYuOR5lbA8FPskVD53jtGbA6YYLjQZISUjJSDEXGwTpBZhtIb8Sotw%3D%3D" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">in tegenstelling tot wat eerder werd gedacht en beweerd</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">. De bescherming tegen infectie lijkt bovendien vrij snel af te nemen. Het wetsontwerp maakt gewag van een “sterke vermindering” van transmissie, maar zwijgt dan ook zedig over wat ‘sterk’ precies betekent.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Tenslotte minimaliseert het wetsontwerp de kwaliteit van immuniteit na infectie in vergelijking met immuniteit na vaccinatie. Hierbij voelt men zich schijnbaar niet gehinderd door wetenschappelijke evidentie voor het tegendeel, zoals een recente en grootschalige CDC-studie in New York en Californië die vond dat de Covid-incidentie tijdens de Delta-golf drie tot vijf keer lager was onder herstelden dan onder dubbel gevaccineerden. Ook de weinige publieke epidemiologische cijfers hierover in België suggereren een minstens vergelijkbare immuniteit tegen Omicron na herstel van een eerdere infectie, in vergelijking met de volledig gevaccineerde populatie, inclusief geboosterden (</span><a href="https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_Weekly_report_NL.pdf" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: linear-gradient(90deg, currentcolor 0px, currentcolor); background-origin: initial; background-position: 0px 0.95em; background-repeat: repeat-x; background-size: 1px 1px; color: #ed1b2f; display: inline; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif"; font-weight: inherit; text-decoration-line: none;">Zie Epidemiologisch bulletin, Sciensano, p. 21</a><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">).</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Het wetsontwerp laat gelukkig toe om de inwerkingtreding van de vaccinatieverplichting uit te stellen. De regering neemt zich voor daar tijdig nieuw wetenschappelijk advies voor in te winnen. De beslissingsmacht over een eventueel uitstel ligt evenwel uitsluitend bij de regering. Het parlement komt hier niet aan te pas. Qua democratisch gehalte kan dat tellen.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Tot zover mijn eerste punt van kritiek: de gebrekkige virologische, vaccinologische en epidemiologische basis van het wetsontwerp.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Ten tweede is de obligate ‘Regelgevingsimpactanalyse’ van dit wetsontwerp, uitgevoerd onder bevoegdheid van Minister Vandenbroucke (Vooruit), een grap. Als bron voor de impactanalyse staat enkel dit vermeld: “Intuïtieve evaluatie”. Dat leest u goed. Die intuïtieve evaluatie dateert bovendien van 3 november 2021 - een eeuwigheid geleden wat betreft wetenschappelijke kennis rond Covid en Covid-vaccinatie.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Het mag de lezer verheugen dat er luidens deze intuïtieve evaluatie helemaal geen negatieve impact te verwachten is! Niet op vlak van kansarmoedebestrijding (nochtans riskeren ongevaccineerde zorgverstrekkers hun job te verliezen), gelijke kansen en sociale cohesie (ook al is vaccinatieverplichting een polariserend thema, en verschilt de vaccinatiebereidheid sterk naargelang de socio-economische achtergrond), gelijkheid van vrouwen en mannen (er werken nochtans veel meer vrouwen in de zorg dan mannen), of werkgelegenheid (welja: alvast in de zorg zal de werkgelegenheid ongetwijfeld toenemen). Op vlak van gezondheid wordt de impact onverdeeld positief ingeschat. Dat in bepaalde regio’s en ziekenhuizen een belangrijk aantal zorgmedewerkers zullen moeten vervangen worden, wordt zelfs niet vermeld. Pro memorie: heel wat zorgberoepen zijn knelpuntberoepen. Mijn intuïtieve evaluatie zegt dus iets anders.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Wiens intuïtie moet men dan volgen? Als co-auteur van het Wintermanifest ligt mijn antwoord voor de hand: dat moet onderzocht worden. Dit was ook een van mijn voornaamste punten van de hoorzitting in de Kamercommissie rond vaccinatieverplichting op 31 januari: begrijpt men de impact van een Covid-vaccinatieverplichting in de zorg eigenlijk wel? Hoeveel mensen dreigen de zorg te verlaten? Wat zijn de psychosociale gevolgen? Hoeveel mensen gaan hierdoor hun job verliezen, en wat is de impact op ongelijkheid tussen mannen en vrouwen? Gaat men erin slagen de zorg staande te houden, ook waar de vaccinatiebereidheid laag is? Of zullen we hierdoor zorg moeten uitstellen, en hoeveel? Hoe trekken we nieuwe zorgmedewerkers aan om de ongevaccineerden te vervangen, hoelang zal dat duren, en hoeveel zal dat kosten? En natuurlijk: hoe groot is de te verwachten positieve impact op het voorkomen van besmettingen van zorgbehoevende kwetsbare personen?</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Als datawetenschapper en betrokken burger kan ik de vragen stellen, de antwoorden heb ik niet. Wat ik wel weet is dat een ernstige kosten-baten analyse van dit wetsontwerp onmogelijk kan gemaakt worden zonder rekening te houden met zowel de laatste stand van de wetenschap aangaande Covid en Covid-vaccinatie, als met een eerlijk en gefundeerd totaalbeeld van de impact.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">De nood aan een breder en dieper debat geldt niet alleen voor het vaccinatievraagstuk. Daarom organiseren we op 23 en 24 maart in KVS in Brussel het Lentesymposium: een toekomstgericht symposium rond Covid en pandemiebeleid. Met heel wat protagonisten van de Covid-pandemie en andere experten als sprekers. We zullen het hebben over het totaalplaatje: van psychisch welzijn tot epidemiologie, van jeugd en onderwijs tot juridische aspecten.</span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><span style="background-color: white; font-family: PublicoText, Lora, TimesNewRoman, "Times New Roman", Times, Baskerville, Georgia, "serif";">Iedereen is welkom. Ook, en misschien zelfs vooral, Minister Vandenbroucke.</span></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-7910077576535616042022-01-14T08:50:00.018+01:002023-03-11T09:06:42.052+01:00 Waarom ik mee het initiatief nam voor het COVID Wintermanifest<p><i>(Verschenen in <a href="https://www.demorgen.be/meningen/je-bestrijdt-deze-pandemie-alleen-efficient-met-een-langetermijnperspectief~bd39a5a4/">DeMorgen</a> op 14 januari 2022.)</i></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">In maart 2020
verspreidde het covid-19 virus zich razendsnel in de samenleving. Crisisbeheer
was nodig: de besmettingen moesten dalen. Er was geen ruimte voor een
langetermijnvisie. Intussen zijn we bijna twee jaar verder; de sprint is een
marathon geworden. Dat vraagt een andere aanpak. Je bestrijdt deze pandemie
alleen efficiënt mét een langetermijnperspectief. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="NL" style="mso-ansi-language: NL;">Het Wintermanifest
wil daartoe enkele aanzetten geven, om tot een breder en dieper debat te komen.</span></p><p class="MsoNormal"></p><ul style="text-align: left;"><li>Een
beleidsvisie moet verder kijken dan de volgende golf; een structurele
voorbereiding op de hele staart van deze pandemie en andere pandemieën is
nodig. De horizon reikt ook verder dan deze legislatuur: het pandemiebeleid heeft
ook een impact op het welzijn en de ontwikkeling van jongeren en kinderen met
nog een heel leven voor zich.</li><li><span style="text-indent: -18pt;">Dat
is niet makkelijk: er zijn veel onzekerheden. Daarom roepen we op tot open
debat. Wetenschappers moeten zich veilig en vrij voelen om onderbouwde meningen
te uiten, ook wanneer die niet aansluiten bij de visie van de aangestelde
experten of overheid . Die experten zijn vakbekwaam en werken hard, maar ruimte
voor wetenschappelijk onderbouwde tegenspraak is noodzakelijk, zonder het
risico verdacht gemaakt te worden.</span></li><li><span style="text-indent: -18pt;">Maatregelen
moeten proportioneel zijn: de voordelen moeten opwegen tegen de nadelen.</span><span style="text-indent: -18pt;"> </span><span style="text-indent: -18pt;">Dat vraagt een multidisciplinaire aanpak: een
maatregel kan voordelen hebben op één vlak (dat van de epidemiologie,
bijvoorbeeld), maar nadelen hebben op een ander vlakken (zoals het psychisch
welzijn). Of de genomen maatregelen wel proportioneel zijn, kan je alleen
inschatten als alle relevante disciplines </span><i style="text-indent: -18pt;">gelijkwaardig</i><span style="text-indent: -18pt;"> aan bod komen. De
bril van de viroloog volstaat niet om deze complexe afwegingen te maken.</span></li><li><span style="text-indent: -18pt;">Tijdens
de pandemie kwamen politieke grondvesten onder druk te staan; zoals het recht op
privacy, op fysieke integriteit, op onderwijs en op spel, de rol van het
parlement,... Elk duurzaam crisisbeleid moet zich houden aan o.a. de grondrechten
in de Belgische Grondwet, het Europees Verdrag van de Rechten van de mens, en
het Verdrag voor de rechten van het kind.</span></li><li><span style="text-indent: -18pt;">Tenslotte
wegen de effecten van maatregelen niet voor elke groep even zwaar. Kwetsbare
groepen hadden het vaak het extra moeilijk, zowel met de ziekte zelf als met de
maatregelen. We moeten ons hoeden voor een ongelijke of oneerlijke verdeling
van de lasten: tussen socio-economisch zwakkeren en sterkeren (zowel bij ons
als wereldwijd), tussen mannen en vrouwen, tussen generaties.</span></li></ul><p></p>
<p class="MsoNormal">In de tekst staan
bedenkingen bij het geleverde beleid. Dat leidde tot enkele felle reacties.
Maar de analyse van het verleden is voor ons van ondergeschikt belang. We
hadden evengoed een manifest zonder die kritische passages kunnen schrijven,
maar ze helpen om helder stellen waarom we bepaalde alternatieven benadrukken.
De tekst vertrekt daarbij niet van één absolute visie. Integendeel: meer, open,
en vrije discussie om deze pandemie als samenleving zo goed mogelijk door te
komen – dat is wat we willen bereiken.</p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-88068726799576350042022-01-13T09:13:00.002+01:002023-03-11T09:15:32.926+01:00Wintermanifest voor een duurzaam pandemiebeleid<p>Samen met vele anderen schreef ik mee aan het <a href="https://open-debat-ouvert.be/nl/wintermanifest-manifestedhiver/">#Wintermanifest</a>: een pleidooi voor een duurzaam pandemiebeleid. Hier kan je het lezen:</p><p>https://open-debat-ouvert.be/nl/wintermanifest-manifestedhiver/</p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-72397574511223330382021-06-10T18:12:00.000+02:002021-06-10T18:12:12.557+02:00Perceptie van risico en rationaliteit ten tijde van COVID19<p> <span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; white-space: pre-wrap;">Wat is de rechtstreekse impact van een COVID19-besmetting op uw levensverwachting? Alvorens verder te lezen nodig ik u uit om een intuïtief antwoord te formuleren op deze vraag.</span></p><span id="docs-internal-guid-c690f4d9-7fff-c19e-c223-3823b6169cc2"><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Voor ik de vraag zelf beantwoord, wil ik het hebben over Daniel Kahneman, een gevierd onderzoeker op de grens tussen de psychologie en de economie die in 2002 met de Nobelprijs werd gelauwerd. Bij het brede publiek is hij gekend als auteur van het in 2011 verschenen boek getiteld “Ons feilbare denken” (“Thinking, fast and slow”), waarin hij zijn onderzoek en dat van zijn collega’s (in het bijzonder Amos Tversky) zo bevattelijk mogelijk uitlegt. Onderzoek over de manier waarop mensen beslissingen nemen, en onder welke omstandigheden die genomen beslissingen ook goed voor hen zijn.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Wat heeft dit met COVID19 te maken?</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De inzichten van Kahneman en collega’s, stellen ons in staat na te gaan in welke mate het heersende publieke sentiment (alsook het beleid) rond de COVID19 pandemie op een rationele leest geschoeid is, dan wel bepaald is door onze eigen cognitieve beperkingen als mens. De relevante concepten die hij ons aanreikt zijn de beschikbaarheidsheuristiek en de beschikbaarheidscascade, WYSIATI, de manier waarop mensen de waarschijnlijkheid van zeldzame gebeurtenissen inschatten, de prospecttheorie, en een begrip van hoe spijt onze beslissingen beïnvloedt. Alle mensen zijn onderhevig aan dergelijke cognitieve beperkingen, onbewust en ongewild, ook u en ik, ook de media, ook onze experts en beleidsmakers, alle goede intenties ten spijt. Ik zal ze een voor een kort bespreken.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">beschikbaarheidsheuristiek </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">is een soort van short-cut die we gebruiken om inschattingen te maken over waarschijnlijkheid van een bepaald feit. De beschikbaarheidsheuristiek vervangt deze moeilijke vraag onbewust door een makkelijkere vraag die we zonder moeite kunnen beantwoorden: kan ik zo meteen een voorbeeld bedenken? Als dat zo is dan achten we de waarschijnlijkheid groter. Of we een voorbeeld kunnen bedenken hangt echter af van veel meer dan enkel de waarschijnlijkheid: opvallende, ingrijpende, of levendige (persoonlijke) gebeurtenissen zullen steviger in ons geheugen verankerd zitten en makkelijker oproepbaar zijn, waardoor we de kans op dergelijke gebeurtenissen als waarschijnlijker zullen aanvoelen dan gerechtvaardigd. Het spreekt voor zich dat bijvoorbeeld de beelden uit Italië uit de eerste en uit Luik uit de tweede COVID19-golf, op ons collectieve netvlies zijn gebrand. Vele andere aangrijpende en levendige beelden en nieuwsberichten zijn gevolgd. Of we dat willen of niet, dergelijke herinneringen zullen onze inschatting van de gevaren van COVID19 vertekenen.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">In samenspel met de media kan de beschikbaarheidsheuristiek aanleiding geven tot een </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">beschikbaarheidscascade</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">, waarbij een sterke aandacht voor een bepaald risico leidt tot een overschatting ervan, hetgeen op zijn beurt de media-aandacht versterkt, enzovoort. In de woorden van Kahneman in 2011: “De cyclus wordt soms bewust versneld door ‘beschikbaarheidsondernemers’ -- mensen of organisaties die gebaat zijn bij een onafgebroken stroom van verontrustend nieuws. [...] Wetenschappers en anderen die de toenemende angst en paniek proberen in te dammen, krijgen weinig aandacht en worden beticht van doofpotpraktijken. De kwestie wordt politiek significant omdat iedereen ermee bezig is en de reactie van de politiek door het publieke sentiment wordt gestuurd. [...] Andere risico’s en andere manieren om middelen in te zetten voor het grote goed zijn naar de achtergrond gedrukt.” Al mag de realiteit van COVID19 en de noodzaak tot handelen niet worden ontkend, de vraag dringt zich op of de beschikbaarheidscascade die zich onmiskenbaar afspeelt het debat niet eenzijdig vertekent en de besluitvorming niet vertroebelt.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De beschikbaarheidsheuristiek wordt versterkt door wat Kahneman </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">WYSIATI </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">noemt: “What You See Is All There Is”. Hiermee doelt hij op het feit dat mensen hun eerste oordeel vormen op basis van de onmiddellijk beschikbare informatie, ook al is die bijzonder eenzijdig of onvoldoende conclusief. Jammer genoeg is deze eerste indruk vaak in grote mate bepalend voor onze beslissingen, zelfs al krijgen we naderhand bijkomende informatie die deze eerste indruk ondergraaft. Dit effect is sterker wanneer die beslissingen een kost met zich meebrengen (bijvoorbeeld stringente COVID19-maatregelen): eens die kosten gemaakt zijn is het menselijk om te blijven investeren in die beslissing (hier: de maatregelen langer aan te houden), ook wanneer blijkt uit nieuwe informatie dat het beter zou zijn om dat niet te doen. Economen noemen dit de </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">sunk cost fallacy</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">. Wat betreft COVID19 is onze eerste indruk bepaald door schrijnende beelden uit China en Italië, en de dagelijkse statistieken over het aantal besmettingen, ziekenhuisopnames, en overlijdens. Nevenschade van maatregelen, daarentegen, zijn noch levendig, noch ingrijpend, noch opvallend, en dus minder ‘beschikbaar’. Bovendien zal die schade zich pas later, verspreid over vele jaren en decennia, echt manifesteren. De mensen die eronder lijden zullen het nieuws nooit halen -- hoogstens worden het statistieken in toekomstige geschiedenisboeken. Het WYSIATI principe zegt dat ons handelen buitenproportioneel bepaald zal worden door die eerste indruk, ten opzichte van de veel minder zichtbare kost van de nevenschade.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Een volgende tekortkoming van de menselijke cognitie is de neiging om </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">zeldzame gebeurtenissen </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">een hoger gewicht te geven dan de waarschijnlijkheid ervan rechtvaardigt. Met andere woorden: zelfs al kent men de kans op overlijden aan een COVID19 infectie, en zelfs al aanvaardt men die als correct, dan nog zal men zijn beslissingen nemen alsof die kans veel groter is dan in werkelijkheid. Het toeschrijven van een te grote gewicht aan kleine kansen is een cruciaal element van Kahneman en Tversky's gevierde </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">prospect theorie</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">, waarmee ze onder meer een verklaring verschaffen voor het feit dat mensen bereid zijn een ongunstige regeling te aanvaarden als ze zich daarmee kunnen indekken tegen een onwaarschijnlijk risico. Een voorbeeld hiervan is het feit dat mensen zich verzekeren tegen risico’s die ze eigenlijk zelf kunnen dragen, en dus puur economisch niet interessant zijn (de verzekeraar maakt immers winst). In het geval van COVID19 zal het ons doen neigen in de richting van een relatief kleine kost (bijvoorbeeld een zekere maar beperkte inperking van onze levensvreugde) teneinde het onwaarschijnlijke risico op ernstige ziekte of overlijden ten gevolge van COVID19 in te perken.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Tenslotte speelt </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">spijt </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">een grote rol bij menselijke besluitvorming. Spijt overvalt mensen wanneer ze zich anders gedragen dan de norm, en dit naderhand verkeerd uitpakt. De norm kan zijn om binnen te blijven op advies van media, politici, en experts, en alles te doen om niet besmet te raken. Het gevoel van spijt dat iemand zal overvallen wanneer die toch besmet zou raken kan dan een dermate sterke drijfveer zijn, dat het rationele afwegingen van het gelopen risico domineert. </span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Met andere woorden: het is niet alleen menselijk om de waarschijnlijkheid van de COVID19-risico’s te overschatten, het is evenzeer menselijk om een hoge prijs te willen betalen om dat te hoog ingeschatte risico te willen vermijden. Dit is een perfecte storm die leidt tot de idee dat de COVID19-risico’s koste wat het kost bedwongen moeten worden.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Kahneman wil niet gezegd hebben dat dergelijk gedrag irrationeel is. </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Emoties als spijt zijn immers menselijk, en spijt vermijden kan dus rationeel zijn. Bovendien is overlijden aan COVID19, hoe klein de kans ook is, geen beperkt risico dat zomaar te dragen valt -- je hebt maar één leven. Zich verzekeren tegen dergelijk ondraaglijk risico door zich aan verregaande voorzorgsmaatregelen te houden is dus niet noodzakelijk irrationeel, ook al is de verzekeringspremie hoog ten opzichte van de waarschijnlijkheid van het risico.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Maar al klopt dit voor een individu, het klopt niet voor het </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">beleid</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">. De maatschappij telt immers vele levens, en dagelijks gaan vele van die levens verloren aan diverse oorzaken -- aan COVID19-infecties, maar vooral ook aan andere oorzaken. Om de juiste afwegingen te maken is het dus belangrijk om alle risico’s, zowel de ernst als de waarschijnlijkheid ervan, correct in te schatten. Zoniet is de kans reëel dat de som van alle verzekeringspremies (de verminderde gezonde levensverwachting en levensvreugde ten gevolge slechtere scholing, welvaartsverlies, psychische problematiek, culturele ontbering, enzomeer) het aantal geredde levensjaren overtreft.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De besluitvorming in een democratie, waar de beleidsmakers zich op regelmatige tijdstippen moeten verantwoorden voor de bevolking, is echter doorgaans een reflectie van het publieke sentiment. Meestal werkt dat goed: de cognitieve beperkingen die Kahneman en collega’s hebben ontdekt en bestudeerd helpen ons doorgaans om snel en zonder al te veel moeite goede intuïtieve beslissingen te nemen. In het geval van COVID19 is het resultaat echter dat het huidige beleid wellicht een veel te hoge prijs wil betalen om dat risico te beperken.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Wat gedaan?</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De eerste sleutel is erkenning -- van het feit dat niemand immuun is tegen deze cognitieve beperkingen. De tweede sleutel heet nudge theorie, ontwikkeld door Richard Thaler, een naaste collega van Kahneman. De nudge theorie stelt dat cognitieve beperkingen ook opportuniteiten bieden om menselijk gedrag een gunstige richting uit te sturen, vaak op subtiele manier. Media, TV-experts, en beleidsmakers spelen hier vanzelfsprekend een bepalende rol. Concreet in het geval van COVID19 is het belangrijk om de beschikbaarheidscascade doelbewust te doorbreken. Door de focus te verschuiven van angstporno in de richting van een objectivering van de feiten. Door enerzijds minder aandacht te schenken aan de onmiddellijke en bijzonder tastbare gevolgen van COVID19, en terzelfdertijd de nevenschade van COVID19 maatregelen te objectiveren en te trachten die even tastbaar en aanschouwelijk te maken. Door waarschijnlijkheden en de ernst van risico’s op een intuïtieve manier te communiceren. En tenslotte kan de rol van spijt worden ontzenuwd zonder mensen te bruskeren, door hen niet voor verscheurende keuzes te stellen (“Overtreed ik deze absurde regel of niet?”), maar hen gerust te stellen waar dat gerechtvaardigd is.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Ik ben u nog een antwoord verschuldigd op mijn openingsvraag:</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"> mits de nodige verzorging daalt de resterende levensverwachting van een 10-jarige die COVID19 krijgt met gemiddeld ongeveer 1 uur, van een 26-jarige met 1 dag, van een 42-jarige met 1 week, van een 55-jarige met 1 maand, van een 69-jarige met 3 maanden, en van een 95-jarige met 8 maanden. Gemiddeld over de hele Belgische populatie daalt de levensverwachting van iemand die COVID19 krijgt met 5 weken. Of nog: COVID19 heeft in 2020 in België gemiddeld ongeveer 1 week van onze resterende levensverwachting gekost. Als uw persoonlijke inschatting hoger was, dan heb ik mijn punt gemaakt. Om dit even te kaderen: door verbeteringen in de gezondheidszorg en levensomstandigheden is de Belgische levensverwachting gedurende de laatste 30 jaar gestaag met 2 maanden per jaar gestegen.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">De cognitieve tekortkomingen die mensen op het verkeerde been zetten wat betreft mortaliteitsrisico’s, maken het hen ook moeilijk de </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">vaccinatierisico’s </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">correct aan te voelen (nevenwerkingen krijgen disproportionele aandacht). Ze vervuilen het debat over de juiste </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">vaccinatiestrategie </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">zoals het interval tussen vaccinatiedosissen en de vraag of mensen met natuurlijke immuniteit best pas laatst worden gevaccineerd (het is makkelijker om zich iemand voor te stellen en de spijt te voelen van iemand die tussen beide dosissen of na een eerdere besmetting toch besmet raakt en overlijdt, dan iemand die besmet raakt en overlijdt omdat die langer op zijn eerste dosis heeft moeten wachten). Ze doen mensen grijpen naar zichtbare maatregelen zoals </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">mondmaskers </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">en excessief </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">handenwassen </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">ook waar en wanneer dat geen nut heeft, terwijl minder zichtbare maatregelen (zoals </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">ventilatie </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">en </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">luchtfilters</span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">) veel minder aandacht krijgen. Ze leggen </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-weight: 700; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Long-COVID </span><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">-- zonder enige twijfel een reëel probleem, maar wel één waarvan de ernst en prevalentie nog onduidelijk is -- onder een mentaal vergrootglas.</span></p><br /><p dir="ltr" style="line-height: 1.38; margin-bottom: 0pt; margin-top: 0pt;"><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;">Natuurlijk is het belangrijk om te zorgen dat de gezondheidszorg niet overbelast wordt, zoniet zou de mortaliteit en morbiditeit dramatisch de hoogte in gaan. Maatregelen waren nodig, en zijn dat nog altijd. Laten we echter vragen aan onze media, experten, en beleidsmakers om alle aspecten van crisissen als de COVID19-pandemie objectief en rationeel te benaderen. Zonder angst of vooringenomenheid, en met de nodige afstand van individuele gevallen, hoe schrijnend die ook zijn. Dat vraagt bijzondere inspanningen, want het druist in tegen de menselijke natuur. Maar alleen op die manier zullen we de juiste maatschappelijke afwegingen en keuzes kunnen maken.</span></p><div><span style="font-family: Arial; font-size: 11pt; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; vertical-align: baseline; white-space: pre-wrap;"><br /></span></div></span>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-21740652350048020912021-01-28T21:11:00.004+01:002021-01-29T08:24:48.321+01:00COVID19 risks in perspectiveI did some calculations to understand what we've been fighting for, for nearly 1 year now, and put some things in perspective. I tried answering two questions:<div><br /></div><h2 style="text-align: left;"><b>Question 1: What if <i>everyone </i>in Belgium got COVID19 (without flooding the healthcare system)?</b></h2><div>What if we had taken a much more relaxed approach, allowing everyone in Belgium to get COVID19? I will, however, assume that everyone got good quality medical care (though I do not assume state-of-the-art: I assume an average IFR of 1.2% across the population). Thus, I assume medical capacity is never exceeded.</div><div><br /></div><div>If we did that, an analysis based on age-based all-cause mortality data in non-COVID19 times, age-based COVID19 IFR, and the Belgian demographic makeup, then yields the following:</div><div><ul style="text-align: left;"><li>Of all remaining years to live of all Belgians presently alive (estimated based on age alone), 0.25% would be lost (i.e. 1 year in 400).</li><li>The mean number of years of life lost <b>per person</b> in Belgium would be 0.1 (1 month and a quarter).</li><li>The mean number of years of life lost <b>per COVID19 fatality </b>would be 8.7.</li></ul></div><div><br /></div><h2 style="text-align: left;">Question 2: What if pandemics such as COVID19 were the new normal?</h2><div>What if we had to endure <b>a similar pandemic each and every year </b>from now on, and we let <b>everyone be infected</b> each year, though without exceeding medical capacity? (So I still assume the same IFR of 1.2% across the population.) Then:</div><div><ul style="text-align: left;"><li>Life expectancy in Belgium would drop by 6.2 years, bringing it down to what we had in 1989.</li></ul></div><div><br /></div><h2 style="text-align: left;">Some discussion...</h2><div>The <b>above estimates are most likely quite pessimistic</b>, as COVID19 is more dangerous to those with comorbidities that reduce their remaining life expectancy as compared to others the same age - so on average fewer years of life are lost than roughly estimated here. But, for simplicity, let's make abstraction of that.</div><div><br /></div><div><b>Now, we may ask ourselves the questions:</b></div><div><ul style="text-align: left;"><li>Looking back, was saving 0.1 years of life lived per person worth our efforts?</li><li>Would we rather live <b>our whole life</b> as we did in the past year to live 6.2 years longer and avoid possible long-COVID?</li></ul>If the answer is yes: well done to us!</div><div><br /></div><div>Note that, despite all efforts, ~30% (conservative estimate?) of the population <i>did</i> get COVID19 in the past year, so in fact we only saved ~70% of that 0.1 year per person (question 1), and life expectancy would drop by 1.9 years <i>anyway</i> even if we did react similarly if this were to become the new normal (question 2). So it would be more accurate to weigh our efforts against 0.07 years (<1 month) of life lost and 4.3 years reduction in life expectancy, respectively, in the two questions above.</div><div><br /></div><div><b>Of course, each death is deplorable, and averages are just averages.</b></div><div>And of course, <b>this analysis is imperfect</b>. E.g.:</div><div><ul style="text-align: left;"><li>How can one safeguard healthcare in practice?</li><li>We should account for lower life expectancy of people most at risk.</li><li>How to quantify and model the effects of long-COVID?</li><li>What are the effects on life expectancy & quality of lockdowns & other measures?</li></ul>One can (and someone should) refine this analysis by considering DALY (Disability Adjusted Life Years) instead of years of life lost, to account for long-COVID, effect of lockdowns, etc.</div><div><br /></div><div>Yet, despite these shortcomings I believe this simple analysis already puts things in perspective. For one thing, such numbers allow us to rationalize debates about school closures, economy, psychological damage, lifestyle... as also these can be (and in many cases have been) translated in years of life lost/DALY.</div><div><br /></div><div>We must dare to talk about such numbers, so we get our priorities right. I've seen very little of that.</div><div><br /></div><div>We need to debate this even if it sounds insensitive, because not debating it is irresponsible.</div><div><br /></div><div>(On that note: can someone please also wake up parliament?)</div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-85759829674870445242021-01-27T13:21:00.004+01:002022-04-05T11:49:33.225+02:00Bedenkingen bij de Belgische vaccinatiestrategie, en becijfering van alternatieven<div>Er is nagenoeg geen debat geweest over de vaccinatiestrategie. Door overheid, managers, en experts (Dirk Ramaekers op kop) wordt (sinds het opgeworpen balletje van Pierre Van Damme en Johan Neyts) steevast gesproken over de 'noodzakelijke' tweede prik, alsof dat een evidentie is. Het parlement is sinds enige tijd vermist, misschien in quarantaine.</div><div><br /></div><div>Deze blogpost is een wellicht ijdele poging dat debat nieuw leven in te blazen. Om mijns inziens 1000-en levens te redden. En dan zwijg ik nog over levenskwaliteit. Het is een minder emotionele versie van de vraag: "Waarom liever 2 vaccins geven aan een WZC bewoner die al natuurlijke immuniteit heeft en een resterende levensverwachting van sowieso minder dan 1,5 jaar, in plaats van 2 zorgverstrekkers zonder natuurlijke immuniteit 89% bescherming te geven?".</div><div><br /></div><div>Lees zelf maar, en overtuig ofwel uzelf, ofwel mij van mijn ongelijk (liefst het tweede).</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;"><b>De vaccinatiestrategie is gestoeld op drie keuzes</b></h3><div>De drie keuzes zijn waar men aan vasthoudt zijn:</div>
<ol style="text-align: left;">
<li>Een <b>gegarandeerde 2e dosis na 21 dagen</b>.</li>
<li>Geen onderscheid wat betreft <b>natuurlijke immuniteit </b>(bvb. o.b.v. sneltest antilichamen of vroegere PCR-test).</li><li><b>Prioritizering:</b> WZC bewoners, WZC zorgpersoneel, personeel in de gezondheidszorg, andere ouderen en zwakkeren, essentiele beroepen, alle anderen (voor zover ik het begrijp en voor zover dit vastligt).</li>
</ol><div><br /></div>
<h3 style="text-align: left;"><b>Kwalitatieve analyse van de Belgische vaccinatiestrategie in vergelijking met alternatieven</b></h3><div>Deze keuzes zijn mijns inziens suboptimaal, om de volgende redenen:</div>
<ol style="text-align: left;">
<li>Het vasthouden aan een gegarandeerde 2e dosis na 21 dagen impliceert dat de helft van de vaccins minstens 21 dagen in de vriezer zit. Met andere woorden, de keuze zorgt sowieso voor <b>gemiddeld 10,5 dagen vertraging </b>vergeleken met zo snel mogelijke injectie na levering. <br />Men kan dan opwerpen: ja, maar dan kunnen we de 2e dosis niet garanderen na 21 dagen. Klopt, maar:</li>
<li>Er zijn verschillende redenen en groeiende evidentie dat de <b>2e dosis later dan 21 dagen epidemiologisch en misschien zelfs immunologisch gunstig</b> is:</li>
<ul style="text-align: left;">
<li>De <b>EMA </b>heeft het goedgekeurd tot 42 dagen.</li><li>Uit de Pfizer fase 3 studie blijkt (met beperkte evidentie) een <b>efficientie van 89% </b>vanaf de 3e week na injectie. De vaak geciteerde 52% bescherming is onjuist, want die telt de eerste 2 weken mee wanneer er nog geen immuniteit kan zijn (voor de 95% na de 2e dosis telt men die eerste weken terecht niet mee).</li><li>De periode van 3 weken is kort gekozen teneinde de fase 3 studie zo snel mogelijk af te ronden aan een goede bescherming, en niet met het oog op maximale bescherming.</li>
<li>Ter staving hiervan: bij het <b>Astrazeneca </b>vaccin is aangetoond dat het <b>effect van de booster zelfs groter is indien later toegediend</b>: de uiteindelijke bescherming is beter. Al is dit niet empirisch aangetoond, er zijn geen redenen om aan te nemen dat hetzelfde niet geldt voor het Pfizer/BioNTech vaccin.</li><li>Er kwamen <b>alarmerende berichten uit Israel </b>over de bescherming na een enkele dosis, maar deze waren <b>prematuur en uit de context </b>gehaald. Die studie (zie <a href="https://www.independent.co.uk/news/health/coronavirus-vaccine-dose-gap-israel-b1789781.html">hier</a>, <a href="https://twitter.com/RanBalicer/status/1352572121298436100">hier</a> en <a href="https://www.bbc.com/news/health-55734257">hier</a> voor enkele links) toonde een reductie van ('slechts') 33% aan positieve PCR tests aan bij 60+ jarigen in de periode tussen 14 en 18 dagen na de eerste injectie. Dit omvatte asymptomatische mensen. Deze 33% lijkt te contrasteren met de verhoopte 89% die uit de (kleinschaligere) Pfizer data kan afgeleid worden.<br />Belangrijke context is echter dat PCR tests positief blijven tot lang na besmetting, zodat die 33% reductie ook een (niet-gereduceerde) component bevat van pre-vaccinatie infecties en infecties tijdens de eerste 14 dagen post-vaccinatie (zie bvb. <a href="https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-020-01810-8">hier</a> en <a href="https://cmmid.github.io/topics/covid19/pcr-positivity-over-time.html">hier</a>). Bovendien is 18 dagen maar net lang genoeg om een effect te beginnen merken. De reductie van 33% op dagen 14-18 is dus zelfs eerder opmerkelijk te noemen. Je kan ze bijvoorbeeld verklaren door 0% bescherming tussen dagen 7-13, de (zeer redelijke) aanname dat infecties in die week nog positieve PCR-tests geven tussen dagen 14-18, en 80% bescherming tussen dagen 14-18 in combinatie met de (zeer conservatieve) aanname dat dat zich onmiddellijk vertaalt in minder positieve PCR tests. <b>Deze studie is dus zeker niet van dien aard dat ze de schatting van 89% na 3 weken ondermijnt, eerder integendeel.</b></li>
<li>Zelfs als (en voor zolang) de efficientie van een enkele dosis vanaf 3 weken maar 50% is, dan nog is het <b>epidemiologisch gunstiger om tweemaal zoveel mensen een enkele dosis te geven </b>dan de helft zoveel een dubbele: stel dat de efficientie 70% is, tegenover 95% voor een dubbele dosis (in beide gevallen 3 weken na de eerste injectie). Dan wordt de groepsimmuniteit 47% sneller opgebouwd.</li><li>Vanzelfsprekend is de informatie nog niet conclusief. In Belgie lopen we echter voldoende achter op het VK en Israel om <b>tijdig te kunnen bijsturen </b>indien nodig.</li>
</ul>
<li>Van <b>mensen met natuurlijke immuniteit</b> is geweten dat ze lange tijd immuun blijven (een omvangrijke studie met 8 maanden follow-up, ik vind ze even niet terug, spreekt van bescherming tot minimum 8 maanden na infectie die even goed is als de bescherming na 2 dosissen van het Pfizer/BioNTech vaccin in de periode onmiddelijk na de 2e dosis). Hen alsnog vaccineren is dus de facto een verloren vaccin (of zelfs 2). Het valt niet uit te sluiten dat natuurlijke immuniteit minder bescherming biedt dan vaccinatie tegen sommige varianten. In dat geval betekent het later vaccineren van deze groep een kleinere epidemiologische winst, maar nog steeds een winst.<br />Bij 15% seropositiviteit (realistische ondergrens voor Belgie) betekent dit een 15% snellere opbouw van groepsimmuniteit.<br />Een zeer <a href="https://science.sciencemag.org/content/early/2021/01/21/science.abe6959">recente toonaangevende studie</a> ondersteunt nu ook via vrij gedetailleerde modellering dat het voorlopig niet vaccineren van mensen die COVID19 hebben doorgemaakt en/of seropositief zijn een grote winst oplevert wat betreft aantal zieken, aantal overlijdens, en aantal verloren levensjaren. </li><li>De prioritizering van WZC bewoners is zeker verdedigbaar, als een overbelasting van de gezondheidszorg als hoofdrisico wordt aanzien. Maar, al zorgt het snel voor groepsimmuniteit in de WZCs, het draagt nagenoeg niets bij aan de immuniteit in de rest van de maatschappij. Bovendien is het aantal gewonnen levensjaren wellicht kleiner dan bij vaccinatie van even oude mensen buiten de WZCs (de gemiddelde resterende levensverwachting van een WZC bewoner is minder dan anderhalf jaar). Tenslotte nemen deze mensen (vergeleken met het aantal overlijdens) relatief weinig ICU bedden in, omdat ze er meestal minder lang verblijven.<br />Voor zover ik weet <b>prioritizeren alle andere landen hun zorgpersoneel hoger dan ouderen</b>, en <b>met de besmettelijkere varianten in circulatie lijkt mij dat persoonlijk verstandiger</b>. Bovendien lijkt <b>vroege vaccinatie van onderwijspersoneel </b>mij <b>een must </b>om goed functionerende scholen te kunnen blijven garanderen.</li>
</ol><div>Tot zover de kwalitatieve analyse.</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;"><b>Hoe vertaalt zich dit meer kwantitatief naar bijvoorbeeld mensenlevens?</b></h3><div>Aan een gemiddeld aantal overlijdens van ~50 per dag impliceert een gemiddelde vervroeging van vaccinatie met 10,5 dagen, dankzij het niet oppotten van vaccins, het sparen van <b>500 extra levens</b>. De kans is zeer reeel dat het gemiddeld aantal overlijdens per dag bij een derde golf een veelvoud van 50 wordt, en dit aantal extra gespaarde mensenlevens dus ook.</div><div><br /></div><div>Het uitstel voor seropositieven is reeds in detail gemodelleerd met overtuigende winsten in <a href="https://science.sciencemag.org/content/early/2021/01/21/science.abe6959">deze studie</a>. De context verschilt van de Belgische, maar de impact is hier wellicht nog groter (wegens hogere seroprevalentie). Het effect op de effectieve R-waarde is makkelijk in te schatten - zie hieronder.</div><div><br /></div><div>Het effect van het uitstel van de 2e dosis hangt af van het levertempo en de duur van het uitstel. In het meest conservatieve scenario wordt de 2e dosis gegeven na 42 dagen (volgens de richtlijnen van de EMA dus). Bij gelijkmatige vaccinleveringen kunnen de eerste vaccinaties dan gemiddeld 10,5 dagen vroeger, en de tweede vaccinaties gemiddeld 10,5 dagen later. Rekening houdend met een iets mindere bescherming vóór de tweede vaccinatie zal dit dus wellicht <b>iets minder dan 500 extra levens sparen</b>. Tenzij er een derde golf aankomt, dan kan het een veelvoud hiervan worden.</div><div><br /></div><div>Het minst conservatieve scenario is het uitstellen van de 2e dosis voor een onbepaalde tijd (bvb. tot na de zomer, wanneer als alles goed is het aanbod van vaccins de vraagt overtreft). In dat geval is er geen constante gemiddelde vervroeging van vaccinaties, maar een constante versnelling van de opbouw van groepsimmuniteits (47% sneller igv 70% bescherming na 1 vaccin, 87% sneller igv 89% bescherming). Samen beschouwd met een 15% versnelling bij uitstel voor mensen met natuurlijke immuniteit kunnen we de impact op de effectieve R-waarde inschatten. Uitgaande van een (mogelijk optimistische) 89% bescherming na de 1e dosis of natuurlijke immuniteit, zou dat op dit moment (kleine 500k vaccins geleverd) resulteren in een 2% lagere R-waarde, na 1M vaccins in een 5% lagere R-waarde, en na 3M vaccins in een 20% lagere R-waarde. Bij een (wellicht pessimistische) aanname van 70% bescherming na 1 dosis of natuurlijke immuniteit wordt dit 1% (500k vaccins), 3% (1M), en 10% (3M). We nemen zware maatregelen voor veel minder winst dan dat.</div><div><br /></div><div>Samengevat, is het <b>met eenvoudige bijsturingen mogelijk onmiddellijk 1000 mensenlevens te redden</b>, en in geval van een derde golf <b>wellicht een veelvoud daarvan</b>. Bovendien kan men de <b>R-waarde drukken</b> door mensen met immuniteit voorlopig niet te vaccineren en de tweede dosis voor onbepaalde tijd uit te stellen (vanzelfsprekend mits monitoring van de bescherming na een enkele dosis: die moet boven de 50% blijven).</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;"><b>Argumenten tegen de wijziging van de vaccinatiestrategie</b></h3><div><ul style="text-align: left;"><li><b>Ik kan mij vergissen.</b> Vandaar dat ik dit schrijf, ik hoop van harte dat men eventuele denkfouten vindt en meldt.</li><li><b>De analyse mag wel wat gedetailleerder.</b> Absoluut, be my guest. Maar back-of-the-envelope inschattingen zijn bij grote onzekerheid over de parameters dikwijls even goed als gedetailleerde modellen.</li><li><b>Dit implementeren is logistiek en praktisch moeilijker. </b>Dat is geen geldig excuus gezien het feit dat andere landen met een kleiner overheidsbeslag het wel kunnen, en de grootte van potentiele beperking van de maatschappelijke kost en het menselijk leed.</li><li><b>Het plan nu wijzigen zal de bevolking verwarren en de geloofwaardigheid ondergraven.</b> Dat is een mogelijk risico, en komt wat mij betreft op het conto van een resem experts en regeringsleiders die spreken voor ze denken. Mits degelijke communicatie moet en kan dat rechtgezet worden. Voortschrijdend inzicht is ook geen schande.</li><li><b>De evidentie is beperkt.</b> Zoals boven aangehaald zal die evidentie echter groeien en voorhanden zijn vooraleer we ze echt nodig hebben.</li><li><b>Als we geen stock aanleggen dan kunnen we de 2e dosis niet garanderen.</b> Dit in combinatie met het vooraf al plannen van een latere injectie kan ertoe leiden dat sommige mensen hun 2e dosis helemaal mislopen. Het risico hierop is echter beperkt, om verschillende redenen. Ten eerste gaan de vaccins van alle fabrikanten zeer gespreid in de tijd geleverd worden, tot ver in het najaar. Ten tweede toont de redenering hierboven aan dat zelfs bij daling van de bescherming naar 50% er nog steeds een winst is. Men kan desnoods het geweer al van schouder veranderen zodra de bescherming bijvoorbeeld zakt onder de 60% of zelfs 70%, om veilig te spelen. Tenslotte is het redelijk een beperkte buffer als stock aan te houden, zoals in de VS en in Nederland (waar die welliswaar naar mijn aanvoelen groter dan nodig is: 50% van de 2e dosissen).</li><li><b>Laat ons toch maar op veilig spelen.</b> Dat is nu net mijn punt: de huidige strategie is minder veilig. Zonder eerst alle risico's in kaart te brengen is dit een uitspraak zonder grond.</li></ul></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-2876597471344893182021-01-24T22:46:00.002+01:002021-01-29T08:23:31.893+01:00Een Marshall-plan voor onze jongeren<p><b>Piet Hoebeke postte gisteren een <a href="https://twitter.com/HoebekePiet/status/1353064015967080449">hartverwarmende draad op Twitter</a>, waarin hij jongeren, en meer bepaald studenten, uitgebreid bedankt voor hun onbaatzuchtige inzet en zo een hart onder de riem steekt. </b>Hij erkent dat de opofferingen die onze jongeren maken zoveel groter zijn en zwaarder wegen, hoewel ze voor henzelf veel minder belangrijk zijn. Een broodnodige boodschap was dit, want we hebben niet alleen al onnoemelijk veel van hen gevraagd, er komt de komende maanden ongetwijfeld nog heel veel bij.<sup>(1)</sup></p><p>Ik ken Piet Hoebeke niet persoonlijk, maar wat ik over hem hoor via mensen die hem wel kennen is dat hij een bijzonder warme en gulle persoon is. Er valt dan ook niet te twijfelen aan zijn oprechtheid wanneer hij zegt: "En als deze crisis achter de rug is dan hebben jullie van ons veel extra te goed, echt veel." Overschot van gelijk heeft hij.</p><p><b>Zou het niet prachtig zijn mochten we vandaag al, evenzeer eendrachtig en onbaatzuchtig, een concrete invulling geven aan al dat goeds dat ze van ons mogen verwachten? </b>Zou dergelijke intergenerationele solidariteit geen mooi en gepast antwoord zijn op de gulheid van de jongeren?<sup>(2)</sup></p><div>Dat zal subsidies en ondersteuning vragen, beurzen en investeringen, hard werk en zware inspanningen. Het zal geld kosten, bijzonder veel geld.</div><p><b>Zou het niet prachtig zijn mochten alle ouderen zich vandaag ouder of grootouder voelen, niet alleen van hun eigen kinderen of kleinkinderen, maar van alle jongeren, zonder onderscheid? </b>Ooit wordt het nieuws terug gedomineerd door onderhandelingen over het onderwijs, de lonen en loonindexering, het systeem van ancienniteiten, de pensioenen, de begroting, een eventueel universeel basisinkomen, het klimaat, het energievraagstuk, de sociale zekerheid,... Zou het niet prachtig zijn mocht het voorop plaatsen van de jongeren in elk van die onderhandelingen op applaus van de oudere generaties worden onthaald, ook al doet dat pijn?</p><p><b>Zou het niet prachtig zijn mocht de vraag niet zijn: "Wie zal dat betalen?", maar "Hoe kunnen wij bijdragen?"</b></p><p>Laat de volgende raad of commissie er een zijn die een Marshallplan voor onze jongeren uittekent. En laat het sneller en ambitieuzer zijn dan ons vaccinatieplan.</p><p>---</p><p><span style="font-size: x-small;"><sup>(1)</sup> Dit is waarom we de komende maanden nog zeer veel gaan vragen van onze jongeren:</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- De vaccinleveringen verlopen niet zonder problemen, en de taskforce vaccinatie heeft de prioriteit gelegd bij de bescherming van de zwaksten onder de ouderen: de bewoners van woonzorgcentra. Al zijn alternatieven dat ook, deze strategie is verdedigbaar. <i>[Heel wat minder verdedigbaar vind ik dat ze deze groep ook 2 dosissen geven, zelfs zij die reeds immuniteit hebben, met de 2e dosis na 3 weken, en dat ze het nodig vinden deze termijn te garanderen en dus ook een stock van minstens 3 weken aan te houden voor die 2e dosis -- maar dat is een andere discussie.]</i> Gezonde jongeren en mensen van middelbare leeftijd komen volgens plan pas laatst aan de beurt. Het ziet er meer en meer naar uit dat dat niet voor de zomer zal zijn, behoudens aanpassingen aan de vaccinatiestrategie of een onverwachte meevaller.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Het effect van de meer besmettelijke Britse variant <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/ongeveer-1-op-4-besmettingen-is-britse-variant~bfc7b52b/">laat zich stilaan voelen</a>. Ik denk dat <a href="https://www.doordenkers.be/2021/01/covid-20-en-de-vaccinatiestrategie.html">mijn eerdere inschatting hierover</a> nog voorzichtig was: <span style="font-family: times;">wellicht v<span style="background-color: white; color: #202124;">ó</span><span style="background-color: white; color: #202124;">ó</span>r m</span>idden februari al krijgen we ofwel een hoge piek, ofwel zware maatregelen. Aanpassingen aan de vaccinatiestrategie kunnen deze derde golf aftoppen, en verstrenging van de maatregelen kunnen hem vertragen, maar komen zal hij met grote zekerheid.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Eens de zwakkeren zijn ingeent (ergens in de zomer?) <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/als-de-zomer-weer-een-gevangenis-wordt-omdat-nog-maar-20-gevaccineerd-is-vrees-ik-dat-we-het-kot-gaan-afbreken~ba2f796fe/">zal de vraag zich stellen</a>: gunnen we de niet-gevaccineerden dan hun vrijheid terug? Tenslotte worden zij minder ziek, en zodra die groep klein en sterk genoeg is kan dat zonder de gezondheidszorg te overbelasten (hoe klein die groep hiervoor moet zijn kan men makkelijk becijferen). In dat geval gaat die groep alsnog het persoonlijke ziekterisico moeten lopen (ook al is dat relatief klein voor hen), na anderhalf jaar wachten ten behoeve van de ouderen en zwakkeren. Of houden we bepaalde maatregelen aan? Zo ja, gelden die dan alleen nog voor de niet-gevaccineerden, en dus ook voor de jongeren, tegen wil en dank? Elk van die mogelijkheden is zwaar om dragen.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Er is heel wat evidentie dat de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse variant de opgebouwde immuniteit van heel wat mensen die COVID19 hebben doorgemaakt omzeilt. De bescherming geboden door de bestaande vaccins tegen deze varianten is op dit moment nog een vraagteken. Dit wil zeggen dat we deze varianten, nog meer dan de Britse, als geheel nieuw virussen moeten aanzien. Alles begint dan van voren af aan. De vaccinontwikkeling zal in dat geval wellicht (nog) sneller gaan, maar we kijken dan ongetwijfeld aan tegen maanden extra leed. Een zeer moeilijke vraag zal zich dan stellen: wie krijgt als eerste het nieuwe vaccin?</span></p><p><span style="font-size: x-small;"><sup>(2)</sup> De noden van onze jongeren zijn groot en talrijk, we zullen dus niet ver moeten zoeken:</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Jongeren hebben nood aan sociaal contact en ontspanning. Laat ons investeren in jongerenwerking, het verenigingsleven, en ontspanningsmogelijkheden (sport en cultuur, kwalitatieve fuifzalen, festivals, horeca gericht op jongeren, enz). Ook en in het bijzonder voor studenten aan hogescholen en universiteiten, die de kans nog niet hebben gekregen hun belangrijke netwerk van studievrienden op te bouwen.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Meer jongeren dan ooit hebben nood aan psychische hulp - ze hebben hun psychische gezondheid letterlijk geruild voor de fysieke gezondheid van de ouderen. Laat ons investeren in kwalitatieve en laagdrempelige psychische hulp voor jongeren, zonder wachtlijsten.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Jongeren en kinderen hebben nood aan veiligheid om zich psychisch en fysiek verder te ontplooien. Laat ons investeren in veilige speelomgevingen, veilige wegen, veilige uitgaansmogelijkheden, veilig internet.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Vele jongeren en kinderen hebben een onderwijsachterstand opgelopen. Laat ons investeren in kwalitatief onderwijs op ieders maat. Laat ons de jongeren meer tijd gunnen om hun studietraject af te maken middels bijkomende ruime studiebeurzen gedurende de komende jaren, en bijkomende middelen voor persoonlijke trajectbegeleiding. Laat ons flexibelere studietrajecten mogelijk maken met ruimte voor herbronning voor zij die dat nodig hebben.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Jongeren hebben nood aan het verruimen van hun horizonten. Laat ons ervoor zorgen dat ze de verloren tijd hiervoor kunnen inhalen, en daarvoor de nodige middelen hebben, ongeacht hun afkomst. Laten we het makkelijker maken voor jongeren om te reizen en op avontuur te trekken.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Vele jongeren hebben vertraging opgelopen bij het uitbouwen van hun leven. Laat ons ervoor zorgen dat ze een duwtje in de rug krijgen wanneer hun dromen om een eigen project op te starten, wat het ook is, door de COVID19-maatregelen gedwarsboomd zijn.</span></p><p><span style="font-size: x-small;">- Laten we vooral luisteren naar onze jongeren, en hen vragen hoe we kunnen helpen de verloren tijd en kansen zoveel als mogelijk goed te maken.</span></p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-65116041566242115092021-01-05T13:38:00.006+01:002021-01-05T13:58:12.177+01:00COVID-20, en de vaccinatiestrategie(*)<p>Er zijn op dit moment eigenlijk 2 pandemies: COVID-19 en COVID-20(**). COVID-19 is ons welbekend. <b>COVID-20 is een variant die net zo ziekmakend is, maar 70% besmettelijker</b>: de R0 is ongeveer gelijk aan 5-7, in plaats van 3-4 bij COVID-19.</p><p>COVID-20 is er nog maar net: we staan nu waar we een klein jaar geleden met COVID-19 stonden. <b>COVID-20 maakt momenteel een zeer stijle opmars in het VK</b>. Daar davert de National Health Service op zijn grondvesten, en is sinds kort een harde lockdown van 6 weken van kracht.</p><p><b>In Belgie echter <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/live-crisiscentrum-bij-deze-trends-kunnen-we-begin-februari-onder-drempel-van-75-opnames-uitkomen~b638c04f/">kijkt men zelfgenoegzaam naar de dalende curves</a>, en neemt men rustig de tijd.</b> Er zijn in Belgie van COVID-20 dan ook nog maar een handvol gevallen gedetecteerd. Men lijkt er van uit te gaan dat er geen ongedetecteerde gevallen van zijn (quod non), ook al moet men toegeven dat men maar heel sporadisch voor COVID-20 test(***). Bovendien pretendeert men niet alleen dat het virus hier nog niet is, maar ook dat men het door reisbeperkingen en controles buiten onze grenzen zal kunnen houden (quod non), ook al was die illusie bij COVID-19 al snel doorprikt.</p><p><b>Waarom verkijkt men zich zo op COVID-20</b>, je zou toch denken dat men leert uit het verleden?</p><p>De verklaring is eenvoudig. De R0 van COVID-20 bedraagt dan wel 5-7, voorlopig zijn de <b>absolute aantallen nog klein</b>. De effectieve R is wellicht ook 'maar' rond de 1.5, dankzij de <b>COVID-19 maatregelen die nog van kracht zijn </b>en dankzij de reeds natuurlijk <b>opgebouwde COVID-19 immuniteit</b>. De stijging is dus wel exponentieel, maar voorlopig nog sluimerend en onzichtbaar: x6 per maand, x30 per twee maanden, x200 per 3 maanden... De curves tonen <b>de som van alle COVID-19 en COVID-20 gevallen</b>, zoals in onderstaande illustratie, en <b>dan overheerst de dalende trend van COVID-19</b>.</p><p><br /></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiracZawsfHT39n42FwBKSITjhX84E1rNFCVkF_UqpbC8slRn84yIFtvIN9mQMAC4DdplGlh7YAjgrLpucaBEHTcGqEB7eFRPiDtpVnIV_TSsjXfwpyc0DGlhIgKbjuZu_KZizUEkV6pR0/s2015/COVID-19-20.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1240" data-original-width="2015" height="318" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiracZawsfHT39n42FwBKSITjhX84E1rNFCVkF_UqpbC8slRn84yIFtvIN9mQMAC4DdplGlh7YAjgrLpucaBEHTcGqEB7eFRPiDtpVnIV_TSsjXfwpyc0DGlhIgKbjuZu_KZizUEkV6pR0/w517-h318/COVID-19-20.png" width="517" /></a></div><p></p><p>Applaus van onze 'experts', flink zo jongens en meisjes, doe zo voort! Maar wie iets kent van exponentiele groei weet dat het feestje niet lang zal duren: <b>binnen afzienbare tijd zal COVID-20 overheersen, en stijgt de curve exponentieel snel</b>, zelfs bij aangehouden maatregelen en een meticuleuze naleving. Vanaf wanneer precies is onmogelijk te zeggen met de weinige data die er is, maar ik ga uit van een 8-tal weken (+/-4).</p><p>Eens het zover is zal men ongetwijfeld met een beschuldigende vinger wijzen naar de reizigers, de scholen, de lockdown feestjes,... maar eerlijk zal dat niet zijn. Een pandemie met R0 gelijk aan 5-7 hou je namelijk niet tegen met enkel lockdowns, schoolsluitingen, en reisbeperkingen. Hoe hoger de R-waarde, hoe onvermijdelijker immuniteit wordt als belangrijkste wapen.</p><p>Gelukkig is er een groot verschil tussen COVID-19 en COVID-20: <b>voor COVID-20 bestaat er een vaccin van bij de start van de pandemie, al is de beschikbaarheid voorlopig nog beperkt.</b></p><p>Gezien de schaarste moet men zich <b>bij elk vaccin afvragen hoe men met dit schaarse goed het grootste positieve effect voor de maatschappij kan ressorteren </b>(in termen van verloren levens, verloren levensjaren, ziekte, leerachterstand, economische schade, enz). Dat doet men <b>niet noodzakelijk door het in te spuiten bij de zwaksten</b>: de impact daarvan is slechts <b>lineair </b>(elk gegeven vaccin is een mogelijk overlijden voorkomen). Door de eerste vaccins echter voor te behouden voor de onvermijdelijk <b>sociaal meest actieven </b>(zorgverstrekkers, onderwijzend personeel), en voor <b>diegenen waarbij de immuniteitswinst na vaccinatie het grootst is </b>(mensen die nog geen eerste dosis hebben gekregen en die COVID-19 niet hebben doorgemaakt), behaal je een <b>exponentiele winst</b>. Zo haal je namelijk de R-waarde het snelst naar beneden. Zo koop je de tijd die nodig is om de periode van vaccinschaarste op een menselijke manier door te komen. En eens we zover zijn kunnen de 2e dosissen (en voor wie wil, zelfs een 3e) naar believen worden uitgedeeld.</p><p>Voor alle duidelijkheid: het prioritair vaccineren in de WZCs is verdedigbaar, al was het ter vrijwaring van de gezondheidszorg. Maar het geven van een booster binnen de 21 dagen is dat hoegenaamd niet. Het zal ertoe leiden dat de jongeren, die hun leven al bijna een jaar on hold hebben gezet, er nog een half jaar mogen bij doen, om vaak uiteindelijk alsnog hun eigen immuniteit op natuurlijke wijze te verkrijgen: door ziek te worden. Ik vind dat veel gevraagd, en ik denk dat de meeste bewoners van WZCs het met mij eens zouden zijn.</p><p>Er zijn <b>allerhande tegenargumenten </b>te bedenken. Een bloemlezing:</p><p></p><ul style="text-align: left;"><li>De <b>werkzaamheid van een enkele dosis </b>van het vaccin is niet bewezen.<br />==> Bewijzen bestaan niet in empirische wetenschap -- enkel gradaties van evidentie, en die evidentie is al substantieel en neemt gestaag toe. Bovendien zal de data er vanzelf zijn zodra we die nodig hebben (Belgie loopt immers weken achter op de vaccinatie-kopgroep), om indien nodig bij te sturen.</li><li>Het is <b>niet zeker of vaccinatie ook overdracht beperkt</b>.<br />==> Dat was geen endpoint van de fase 3 studies, maar er zijn heel wat redenen om aan te nemen dat het wel zo is. Bovendien zal ook dit snel genoeg duidelijk worden.</li><li>Het is <b>logistiek </b>complexer.<br />==> het overheidsbeslag is groot genoeg, dat mag geen excuus zijn.</li><li>Er zijn <b>juridische problemen</b>: artsen moeten de bijsluiter volgen.<br />==> De EMA goedkeuring is er voor een booster binnen de 42 dagen "to obtain full protection", 21 dagen zoals gepland is dus sowieso overdreven. Bovendien kan men pleiten bij de EMA voor een herziening. Artsen mogen medicijnen in samenspraak met de patient ook off-label gebruiken. Bovendien is het ook niet zo dat men off-label een middel zou toedienen dat daardoor mogelijk schade kan toebrengen aan de patient: men zou iets <i>niet</i> geven om het aan iemand anders wel te geven. Aan het geven van die eerste vaccin is niets illegaal. (En als dat nog niet volstaat: nood moet soms wet breken.)</li><li>Gedeeltelijke bescherming zou meer <b>mutaties </b>kunnen veroorzaken.<br />==> Dit is je reinste speculatie, en het tegendeel is waarschijnlijker. Mutaties ontstaan telkens als het virus zichzelf reproduceert. Dat gebeurt vaker als er meer virus in omloop is, maw als er meer mensen ziek zijn. Het verlagen van de R-waarde is het beste middel daartegen.</li><li>Een 1e dosis kan een <b>vals gevoel van veiligheid </b>geven, waarna mensen zich zonder goede bescherming onverantwoordelijk gaan gedragen.<br />==> Hetzelfde geldt voor een dubbele vaccinatie, mogelijk zelfs in grotere mate (gezien de onjuiste suggestie dat men dan wel volledig beschermd is).</li></ul><p></p><p><b>Daarom, <a href="https://twitter.com/dirkramaekers?lang=en">Dirk Ramaekers</a>, en bij uitbreiding alle leden van de taskforce vaccinatie: herdenk het vaccinatieplan, ook al is het lastig -- want moeilijk is het niet.</b></p><p><br /></p><span><a name='more'></a></span><p>(*) Over de <i>snelheid</i> van het vaccinatieplan valt veel te zeggen, maar dat is een open deur en niet het onderwerp van deze blog post.</p><p>(**) Ik geef de besmettelijkere varianten hier even die naam, met als bedoeling te suggereren dat COVID-20 als een aparte epidemie beschouwd moet worden, die apart gemonitord en apart aangepakt moet worden.</p><p>(***) Men test op dit moment wel voor COVID-19, maar aangezien men maar heel zelden de sequeneert vaart men blind wat betreft COVID-20. Men test voor zover ik weet minder dan 1% van afgenomen stalen op COVID-20.</p>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-4628392898140356442020-05-15T22:23:00.002+02:002020-05-16T23:07:01.095+02:00Het verband tussen R0, R, en het aantal besmettingen - en waarom het er toe doetEr is in de media nogal wat verwarring over een aantal elementaire concepten uit de epidemiologie. Zelfs bij experts ter zake wordt er soms losjes mee omgesprongen. Nochtans is een goed begrip van deze concepten cruciaal bij het beheersen van de epidemie.<div><br /><h3 style="text-align: left;">De reproductiegetallen <span style="font-size: medium;">R</span><sub>0</sub> en R</h3><div>R<sub>0</sub>, in het Engels de <i>basic reproduction ratio</i>, geeft aan hoeveel mensen gemiddeld door elke zieke besmet zullen worden wanneer er nog niemand immuun is. Dus, als iemand met COVID-19 gemiddeld 3 andere mensen zou besmetten wanneer er nog niemand immuun is, dan is R<sub>0</sub>=3 voor COVID-19. Als R<sub>0</sub>>1, dan zal een besmetting dus een watervaleffect veroorzaken, en neemt de epidemie exponentieel aan kracht toe - tenminste zolang het aantal mensen die immuun zijn verwaarloosbaar is.</div><div><br /></div><div>Naarmate er meer mensen immuun worden, zal het gemiddeld aantal besmettingen per zieke echter afnemen. Meer precies: als de fractie mensen die nog niet immuun zijn gelijk is aan f, dan zal het gemiddeld aantal besmettingen per zieke slechts f × R<sub>0</sub>; bedragen. Dit is de zogenaamde <i>effective reproductive ratio</i>, dikwijls door de symbolen R of R<sub>e</sub> voorgesteld.</div><div><br /></div><div>Bij de beheersing van de epidemie is R het meest relevant: als R kleiner is dan 1 is neemt de epidemie in kracht af (sneller naarmate R korter bij 0 ligt), is R groter dan 1 dan neemt ze in kracht toe. Aangezien R het product is van R<sub>0</sub> en f, is het gunstig als R<sub>0</sub> of f dalen. Hoe kan men dat bewerkstelligen?</div><div><br /></div><div>R<sub>0</sub> hangt niet alleen af van de intrinsieke besmettelijkheid van het virus, maar ook van de omstandigheden zoals bijvoorbeeld het aantal sociale interacties. Door maatregelen te nemen kan men R<sub>0</sub> dus doen dalen. Een lock down, veelvuldig handen wassen, mondmaskers dragen, en social distancing, zijn voorbeelden van dergelijke maatregelen.</div><div><br /></div><div>De fractie f van mensen die nog vatbaar zijn, anderzijds, daalt vanzelf naarmate het aantal mensen met verworven immuniteit toeneemt (bemerk dat het nog onzeker is na hoeveel tijd verworven immuniteit terug uitdooft).</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;">De drempelwaarde voor groepsimmuniteit</h3><div>Er is nogal wat te doen rond de drempelwaarde voor groepsimmuniteit: het percentage mensen dat immuun moet zijn vooraleer R kleiner dan 1 wordt. Een veel geciteerd getal hiervoor is 60-70%. Waar komt dat vandaan?</div><div><br /></div><div>In normale omstandigheden (dus zonder lock down en gelijksoortige maatregelen) wordt R<sub>0</sub> voor COVID-19 in de meeste studies op (iets minder dan) 3 geschat. Dit wil zeggen dat R kleiner dan 1 wordt zodra f kleiner is dan 1/3. Maximaal 33% van de populatie mag dus nog vatbaar zijn, of met andere woorden, minstens 67% van de populatie moet immuun zijn.</div><div><br /></div><div>Deze redenering houdt echter geen rekening met een aantal effecten die de drempel kunnen verlagen. Zonder in detail te treden noem ik er een: verschillen tussen individuen wat betreft het aantal sociale contacten.<sup>(2)</sup> Mensen met veel sociale contacten zullen (1) sneller besmet worden en (2) meer mensen besmetten dan gemiddeld (dus meer dan R). Met andere woorden, de 'gevaarlijkste' mensen worden eerst immuun, de minst 'gevaarlijke' laatst. Het gevolg is dat R sneller zal dalen dan de eenvoudige analyse hierboven voorspelt. De drempelwaarde zou dus substantieel kleiner kunnen zijn dan 60-70%, en steeds meer epidemiologen hechten hier geloof aan.</div><div><br /></div><div>Dit effect speelt echter enkel in dezelfde omstandigheden waarin de immuniteit is opgebouwd. Immuniteit opgebouwd in onnatuurlijke omstandigheden (zoals wanneer we kinderen hun <a href="https://www.kinderrechtencommissariaat.be/sites/default/files/bestanden/kinderrechtenverdrag_officiele_nederlandse_vertaling.pdf">fundamentele rechten op spel en onderwijs</a> ontzeggen), zal in normale omstandigheden (wanneer hun fundamentele rechten niet langer geschonden worden, ik durf te hopen dat die tijd komt) minder bescherming bieden. Het is dan namelijk niet meer zo dat diegenen die in normale omstandigheden het meest mensen zullen besmetten ook het eerst besmet zullen zijn, want die eerste besmettingen hebben zich onder onnatuurlijke omstandigheden voorgedaan. Stel dat men de epidemie niet blijvend onder controle krijgt, en een vaccin en afdoende behandeling blijven uit, dan zal een onnatuurlijke lock down er met andere woorden voor zorgen dat er uiteindelijk meer zieken nodig zijn voor de drempel in normale omstandigheden is bereikt, en dus voor de disruptieve maatregelen kunnen opgeheven worden.<sup>(3)</sup></div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;">Het effect van een lock down versus contact tracing</h3><div>Heeft een lock down dan geen positieve effecten? Toch wel, mogelijks toch.</div><div><br /></div><div>Bepaalde maatregelen doen R<sub>0</sub> niet meer of minder dalen naarmate er meer of minder zieken zijn. De hogergenoemde maatregelen zijn daar voorbeelden van. Inderdaad: veelvuldig handenwassen zal R<sub>0</sub> op dezelfde manier beinvloeden, of er nu 100 of 10.000 zieken zijn. De reden is dat dit soort maatregelen door elk individu worden genomen, en dus ook door elke zieke. Het effect ervan op het totaal aantal besmettingen neemt dus proportioneel toe met het aantal zieken, wat resulteert in een constant effect op R<sub>0</sub>.</div><div><br /></div></div><div>Andere maatregelen nemen echter niet proportioneel toe met het aantal zieken. Een voorbeeld is de <i>contact tracing</i>. Het leger tracers is beperkt in grootte, en het aantal besmettingen dat ze kunnen voorkomen is dus ook begrensd. Het schaalt dus niet mee met het aantal zieken. Het effect op R<sub>0</sub> van de beschikbare capaciteit voor <i>contact tracing</i> is dus groter naarmate er minder zieken zijn.</div><div><br /></div><div>Dit is een argument pro lock down en gelijksoortige maatregelen: het geeft de overheid een extra instrument, namelijk <i>contact tracing</i>, om R<sub>0</sub> laag te houden. Bovendien is dit een instrument dat minimaal disruptief is voor de maatschappij, in tegenstelling tot de andere maatregelen.</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;">Een belangrijk misverstand</h3><div>Een belangrijk misverstand is dat R zou dalen naarmate er minder zieken zijn. <a href="https://www.demorgen.be/nieuws/biostatisticus-alles-staat-of-valt-met-hoe-goed-onze-bubbels-van-elkaar-zijn-geisoleerd~bb8a02ee/">Zelfs vooraanstaande biostatistici beweren dat R naar 0 zou zakken als het aantal zieken 0 wordt.</a> Dat is allerminst het geval: R hangt niet af van het aantal zieken.</div><div><br /></div><div>Dat is belangrijk. Stel dat we er in slagen Belgie volledig vrij van COVID-19 te krijgen, dan is R nog altijd gewoon gelijk aan f × R<sub>0</sub>. Als R<sub>0</sub> niet lager dan 1/f kan gehouden worden door <i>contact tracing</i>, dan zal een herintroductie uit het buitenland zich dan ook onverbiddelijk vermenigvuldigen, tenzij er opnieuw disruptieve maatregelen worden genomen. Stel bijvoorbeeld dat f gelijk is aan 0,9 (een realistische schatting op dit moment), en R<sub>0</sub> gelijk aan 3. Dan is R=2,7. Dit wil zeggen dat de <i>contact tracers </i>voor elke 27 nieuwe besmettingen er 17 moeten identificeren en isoleren vooraleer ze de kans krijgen zelf iemand te besmetten. Is dit haalbaar?</div><div><br /></div><div><div>De hamvraag is dus hoe groot het effect van <i>contact tracing </i>op R<sub>0</sub> in Belgie realistisch gezien kan zijn, zelfs in het meest optimistische geval dat er (bijna) geen zieken meer zijn. Als dat effect beperkt is, dan zijn we met de huidige strategie gedoemd om de intrusieve maatregelen na elke herintroductie snel terug op te leggen, tot er een afdoende behandeling of vaccin is. En ik heb het gevoel dat weinig virologen er geld op willen inzetten dat dat voor binnenkort is.</div><div><br /></div><h3 style="text-align: left;">Een conclusie</h3><div><a href="https://www.demorgen.be/nieuws/we-hadden-die-lockdown-wellicht-kunnen-voorkomen-microbioloog-herman-goossens~be7e97d3/">Het pleidooi van Herman Goossens voor een grote capaciteit op dit gebied</a> is dus cruciaal om de huidige strategie een kans op slagen te geven: zonder een omvangrijk en capabel leger aan <i>contact tracers</i>, en de onvoorwaardelijke medewerking van de bevolking met die mensen, is de gevolgde strategie mogelijks een straatje zonder einde.</div><div><br /></div></div><h3 style="text-align: left;">Voetnoten</h3><div><sup>(1) </sup>Soms wordt R<sub>0</sub> gedefinieerd als de reproductieratio wanneer niemand immuun is en <i>in normale omstandigheden</i>, met andere woorden zonder lock down of andere maatregelen. <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Basic_reproduction_number">Wikipedia</a> legt een en andere meer in detail uit.</div><div><br /></div><div><sup>(2) </sup>Zie: <a href="https://arxiv.org/abs/2005.03085">Britton, Ball & Trapmann, "The disease-induced herd immunity level for Covid-19 is substantially lower than the classical herd immunity level"</a>.</div><div><br /></div><div><sup>(3)</sup> Een lock down die rekening houdt met de mogelijkheid dat er geen vaccin of behandeling aankomt, zou het aantal sociale contacten dus best <i>proportioneel</i> beinvloeden, eerder dan gelijk te begrenzen voor iedereen: 'socialere' mensen zouden nog steeds 'socialer' moeten kunnen zijn, tenminste voor zover dat dit ook niet de zwakkeren zijn (bijvoorbeeld kinderen en jongeren hebben meer sociale contacten, en lopen tevens amper risico's; mensen in grote woon-zorg-centra daarentegen hebben ook veel indirecte sociale contacten via het personeel, maar zijn zwakker en moeten dus wel meer dan proportioneel beschermd worden). In die zin is het verplichten van veelvuldig handenwassen en het gebruik van mondmaskers in publieke plaatsen veiliger dan het limiteren van het aantal sociale contacten. Handen wassen en een mondmasker gebruiken verlaagt het risico immers proportioneel (zolang mensen die naar zee gaan, het openbaar vervoer nemen, naar feestjes gaan, enz, dit nog steeds kunnen doen, mits veelvuldig handenwassen en gebruik van mondmasker). Een vaste limiet op het aantal sociale contacten daarentegen, zorgt er voor dat de gezonde mensen die snel zouden bijdragen tot groepsimmuniteit dat niet langer doen.</div><div><br /></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-37557924670666332032020-05-14T10:27:00.000+02:002020-05-14T10:27:40.281+02:00COVID-19 risico's obv de meest recente serostudie van Van Damme en Theeten<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Een week geleden maakten Van Damme en Theeten de resultaten bekend van hun meest recente serostudie van de week van 20 april: 6% van de populatie zou aantoonbaar blootstelling aan SARS-COV-2 hebben gehad. Bij de 20-29 jarigen en vooral de 80+ jarigen zou er meer immuniteit zijn dan bij de rest van de populatie, al is niet publiek bekend gemaakt hoeveel meer.</div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br /></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Als we uit gaan van 7% immuniteit bij de 20-29 jarigen, en 10% bij de 80+ jarigen (en de andere leeftijden ongeveer 5,6% zodat het totaal 6% is), dan kunnen we de risico's herberekenen. Aangezien dit wat giswerk is tot de data publiek gemaakt is (en aangezien de risico's grotendeels in de lijn liggen van <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/inschatting-van-de-covid-19-risicos.html">mijn vorige inschattingen</a>), heb ik gewacht hier een post over te schrijven. Maar <a href="https://www.demorgen.be/tech-wetenschap/het-wordt-steeds-duidelijker-hoe-dodelijk-dit-coronavirus-is~bbfe44a3/">een artikel in de morgen van vandaag</a> heeft mij overtuigd om niet langer te wachten. Hierbij gebruiken we ook de data van sciensano van 8 mei.</div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<style type="text/css">
.tg-vrouwen {border-collapse:collapse;border-spacing:0;}
.tg-vrouwen td{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-vrouwen th{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
font-weight:normal;overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-vrouwen .tg-pbtr{background-color:#ffccc9;font-weight:bold;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-baqh{text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-2avi{background-color:#fd6864;border-color:#000000;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-7rbb{background-color:#fd6864;border-color:#000000;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-st94{background-color:#ffccc9;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top;width:180px}
.tg-vrouwen .tg-l2oz{font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top}
</style>
<br />
<table class="tg-vrouwen">
<tbody>
<tr>
<th class="tg-2avi"><span style="font-weight: bold;">Risico schattingen</span></th>
<th class="tg-7rbb" colspan="20"><span style="font-weight: bold;">Vrouwen</span></th>
</tr>
<tr>
<td class="tg-st94" rowspan="2">Leeftijdsgroepen</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="5">0-24</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="4">25-44</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="4">45-64</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">65-74</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">75-84</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="3">85-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">0-9</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">10-19</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">20-29</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">30-39</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">40-49</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">50-59</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">60-69</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">70-79</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">80-89</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">90-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op test en positief resultaat indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">7%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">8%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">19%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">45%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op ziekenhuisopname <span style="font-style: normal;">indien besmet</span></td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,1%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,7%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">1,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">1,9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">2,4%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">6%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">7%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op overlijden indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">0,001%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,02%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">1,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">3,6%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">11%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Achtergrondkans op overlijden in enig jaar</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">0,02%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,04%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">3,0%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">11,8%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Aantal keer meer kans op overlijden dit jaar indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">x 1,03</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">x 1,4</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">x 1,7</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">x 2,3</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">x 2,2</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">x 1,8</td>
</tr>
</tbody></table>
<style type="text/css">
.tg-mannen {border-collapse:collapse;border-spacing:0;}
.tg-mannen td{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-mannen th{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
font-weight:normal;overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-mannen .tg-n398{border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-d3ep{background-color:#34cdf9;border-color:#000000;font-size:10px;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-5yk2{background-color:#dae8fc;border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top;width:180px}
.tg-mannen .tg-l0uy{background-color:#34cdf9;border-color:#000000;font-size:10px;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-a5ez{background-color:#dae8fc;border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-f4iu{border-color:inherit;font-size:10px;text-align:center;vertical-align:top}
</style>
<br />
<table class="tg-mannen">
<tbody>
<tr>
<th class="tg-d3ep"><span style="font-weight: bold;">Risico schattingen</span></th>
<th class="tg-l0uy" colspan="20"><span style="font-weight: bold;">Mannen</span></th>
</tr>
<tr>
<td class="tg-5yk2" rowspan="2">Leeftijdsgroepen</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="5">0-24</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="4">25-44</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="4">45-64</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">65-74</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">75-84</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="3">85-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">0-9</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">10-19</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">20-29</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">30-39</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">40-49</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">50-59</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">60-69</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">70-79</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">80-89</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">90-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op test en positief resultaat indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">1,9%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">3,0%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">4,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">7%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">12%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">15%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">37%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op ziekenhuisopname <span style="font-style: normal;">indien besmet</span></td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,2%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,1%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,2%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,7%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">1,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">3,0%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">4,5%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">7%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">8%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">12%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op overlijden indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">0,001%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,03%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">2,3%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">15%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Achtergrondkans op overlijden in enig jaar</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">0,03%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,09%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">1,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">4,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">14,1%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Aantal keer meer kans op overlijden dit jaar indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">x 1,02</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">x 1,3</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">x 2</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">x 2,4</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">x 2,2</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">x 1,9</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<br />
<div>
</div></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">De schattingen van Molenberghs, Faes, en Aerts, <a href="https://www.demorgen.be/tech-wetenschap/het-wordt-steeds-duidelijker-hoe-dodelijk-dit-coronavirus-is~bbfe44a3/">vandaag verschenen in de De Morgen</a>, liggen in de zelfde lijn, al zijn hun schattingen globaal genomen ongeveer een kwart lager.</div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br /></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Vergeleken met <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/inschatting-van-de-covid-19-risicos.html">mijn vorige inschatting </a>zijn vooral de geschatte risico's in de twee hoogste leeftijdsgroepen gedaald. De reden is dat nu pas voor het eerst een indicatie (zij het een informele) is gegeven over de verdeling van de immuniteit over de verschillende leeftijdsgroepen. Dat heeft vooral een impact op de cijfers voor de 80-plussers: hetzelfde aantal overlijdens in die groep wordt nu gedeeld door een groter aantal besmettingen. Maar tot de data van Van Damme en Theeten bekend is (of andere data hierover) blijft dit een ruwe inschatting.</div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br /></div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">Wat opvalt is dat de relatieve meerkans om te overlijden bij vrouwen en mannen ongeveer hetzelfde is, en maximaal iets boven de 2 uitstijgt. Ruwweg: 50-plussers die geinfecteerd raken hebben ongeveer 2 keer meer kans om te overlijden in het komende jaar dan zij die niet geinfecteerd raken. Voor 40-jarigen is dat ongeveer 1,4 keer meer, en voor mensen jonger dan 25 jaar ongeveer 1,03 keer meer.</div><div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br /></div>Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-76458497965407408192020-04-30T20:26:00.002+02:002020-06-01T20:04:31.733+02:00Inschatting van de COVID-19 risico's<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
De recente studies rond immuniteit onder de Belgische bevolking laten toe om een aantal risico's te gaan kwantificeren. Dat kan het debat objectiveren over de implementatie van de exit, en of het verantwoord is en eventueel zelfs verplicht kan worden weer te gaan werken (en te gaan lesgeven).<br />
<br />
De volgende tabellen zijn berekend op basis van de gemeten immuniteit in de studie van sciensano (bloedstalen van 14 april) en een combinatie van andere databronnen (zie hieronder). Bemerk dat de geschatte risico's gelden <i>in geval iemand besmet is</i>. De kans dat iemand besmet wordt is vanzelfsprekend ook niet 100% en daar is geen rekening mee gehouden. Die kans hangt immers sterk af van de opgelegde lock down maatregelen, en zal dus varieren. Bovendien neem ik aan dat wie besmet is ook meetbare hoeveelheden antistoffen zal ontwikkelen. Mocht dit veelal niet het geval zijn dan zijn de onderstaande risico's overschattingen (want dan moet de noemer van de breuk, het aantal mensen dat COVID-19 heeft doorgemaakt, groter zijn).<br />
<br />
<style type="text/css">
.tg-vrouwen {border-collapse:collapse;border-spacing:0;}
.tg-vrouwen td{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-vrouwen th{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
font-weight:normal;overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-vrouwen .tg-pbtr{background-color:#ffccc9;font-weight:bold;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-baqh{text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-2avi{background-color:#fd6864;border-color:#000000;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-7rbb{background-color:#fd6864;border-color:#000000;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-vrouwen .tg-st94{background-color:#ffccc9;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top;width:180px}
.tg-vrouwen .tg-l2oz{font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top}
</style>
<br />
<table class="tg-vrouwen">
<tbody>
<tr>
<th class="tg-2avi"><span style="font-weight: bold;">Risico schattingen</span></th>
<th class="tg-7rbb" colspan="20"><span style="font-weight: bold;">Vrouwen</span></th>
</tr>
<tr>
<td class="tg-st94" rowspan="2">Leeftijdsgroepen</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="5">0-24</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="4">25-44</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="4">45-64</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">65-74</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">75-84</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="3">85-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">0-9</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">10-19</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">20-29</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">30-39</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">40-49</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">50-59</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">60-69</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">70-79</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">80-89</td>
<td class="tg-pbtr" colspan="2">90-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op test en positief resultaat indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,6%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">7%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">8%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">28%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">62%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op ziekenhuisopname <span style="font-style: normal;">indien besmet</span></td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,1%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,7%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">1,5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">2,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">2,7%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">10%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">12%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Kans op overlijden indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">0,002%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,02%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,2%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">1,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">6%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">21%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Achtergrondkans op overlijden in enig jaar</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">0,02%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,04%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">0,3%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">0,9%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">3,0%</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">11,8%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-l2oz">Aantal keer meer kans op overlijden dit jaar indien besmet</td>
<td class="tg-baqh" colspan="5">x 1,1</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">x 1,4</td>
<td class="tg-baqh" colspan="4">x 1,7</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">x 2,3</td>
<td class="tg-baqh" colspan="2">x 2,9</td>
<td class="tg-baqh" colspan="3">x 2,6</td>
</tr>
</tbody></table>
<style type="text/css">
.tg-mannen {border-collapse:collapse;border-spacing:0;}
.tg-mannen td{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-mannen th{border-color:black;border-style:solid;border-width:1px;font-family:Arial, sans-serif;font-size:10px;
font-weight:normal;overflow:hidden;padding:4px 2px;word-break:normal;}
.tg-mannen .tg-n398{border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-d3ep{background-color:#34cdf9;border-color:#000000;font-size:10px;text-align:right;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-5yk2{background-color:#dae8fc;border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:right;vertical-align:top;width:180px}
.tg-mannen .tg-l0uy{background-color:#34cdf9;border-color:#000000;font-size:10px;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-a5ez{background-color:#dae8fc;border-color:inherit;font-size:10px;font-weight:bold;text-align:center;vertical-align:top}
.tg-mannen .tg-f4iu{border-color:inherit;font-size:10px;text-align:center;vertical-align:top}
</style>
<br />
<table class="tg-mannen">
<tbody>
<tr>
<th class="tg-d3ep"><span style="font-weight: bold;">Risico schattingen</span></th>
<th class="tg-l0uy" colspan="20"><span style="font-weight: bold;">Mannen</span></th>
</tr>
<tr>
<td class="tg-5yk2" rowspan="2">Leeftijdsgroepen</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="5">0-24</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="4">25-44</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="4">45-64</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">65-74</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">75-84</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="3">85-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">0-9</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">10-19</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">20-29</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">30-39</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">40-49</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">50-59</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">60-69</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">70-79</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">80-89</td>
<td class="tg-a5ez" colspan="2">90-</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op test en positief resultaat indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">2,5%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">3,3%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">7%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">8%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">13%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">27%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">61%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op ziekenhuisopname <span style="font-style: normal;">indien besmet</span></td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,1%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,3%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">0,7%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">1,9%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">3,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">5%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">8%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">14%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">23%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Kans op overlijden indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">0,000%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,024%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,5%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">2,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">10%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">31%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Achtergrondkans op overlijden in enig jaar</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">0,03%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,09%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">0,4%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">1,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">4,6%</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">14,1%</td>
</tr>
<tr>
<td class="tg-n398">Aantal keer meer kans op overlijden dit jaar indien besmet</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="5">x 1</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">x 1,3</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="4">x 2</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">x 2,5</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="2">x 3</td>
<td class="tg-f4iu" colspan="3">x 2,9</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<br />
De kans op een test (en dus een test en positief resultaat) is vanzelfsprekend in grote mate beinvloed door de test strategie. De andere risico's zijn echter meer fundamenteel, en geven de vatbaarheid van de Belgische populatie en de efficientie van het gezondheidszorgsysteem en COVID-19 strategie weer.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Enkele voorzichtige conclusies</h3>
Hier kunnen we een aantal conclusies uit trekken.<br />
<br />
Vooreerst: is het aannemelijk dat diegenen die overlijden sowieso binnenkort overleden zouden zijn, zoals soms wordt geopperd? Aangezien de overlijdenskans per jaar in geval van besmetting voor de oudsten ongeveer driemaal groter is dan normaal, zullen de overledenen in het beste geval diegenen zijn die dit jaar, het komende jaar, en over 2 jaar sowieso al zouden overlijden. Zelfs in het beste geval zou een derde van de overleden ouderen dus pakweg twee levensjaren verliezen.<br />
<br />
Bij wijze van voorbeeld kunnen we nu ook een bovengrens op het werkgerelateerde overlijdensrisico bepalen voor leerkrachten. We moeten dan de <i>meerkans </i>berekenen dat die leerkracht overlijdt aan COVID-19 (ook zonder voor de klas te staan kan het immers gebeuren), met andere woorden de kans dat de leerkracht enkel op school besmet zou worden en ten gevolge daarvan vervolgens overlijdt. Die kans berekenen vereist meer informatie, maar de analyse hierboven geeft in elk geval een (wellicht zeer ruime) bovengrens op die kans.<br />
<br />
Het gemiddelde werkgerelateerde COVID-19 overlijdensrisico voor leerkrachten van 25-44 jaar is met andere woorden wellicht veel lager dan 0,026% (1 op 3850), en voor leerkrachten van 45-64 jaar wellicht veel lager dan 0,5% (1 op 200). <i>Hoeveel </i>lager hangt af van de genomen maatregelen om het besmettingsrisico van leerkrachten op school te beperken, en van een eventuele keuze om risicogroepen toch uit de klas te houden.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Volgende stappen?</h3>
<div>
Op dit moment bekijken we met mijn enkele leden (Maarten Buyl, Dieter De Witte, Bo Kang, Ahmad Mel, en Raphael Romero) van <a href="https://aida.ugent.be/">onderzoeksgroep</a> of we dit soort analyse kunnen repliceren voor enkele andere landen. Een vergelijking van die analyses kan misschien inzicht geven in de effecten van de verschillende strategieen en behandelwijzen gebruikt in verschillende landen.</div>
<div>
<br /></div>
<h3 style="text-align: left;">
Beperkingen en bedenkingen</h3>
Er zijn vanzelfsprekend een heel aantal kanttekeningen te maken:<br />
<ul style="text-align: left;">
<li>De immuniteitstudies van sciensano en van Van Damme en Theeten hebben onvermijdelijk een aantal tekortkomingen. Het is bijvoorbeeld niet helemaal duidelijk hoe sensitief en hoe specifiek de gebruikte tests zijn. Bovendien zijn de genomen steekproeven niet helemaal representatief (bij de studie van Van Damme en Theeten zijn het reststalen van mensen die sowieso om medische redenen bloed hadden laten nemen, bij de studie van sciensano zijn het gezonde bloedgevers).</li>
<li>Ik maak een aantal aannames en benaderingen die noodzakelijk zijn gezien de beperktheden in de data en andere ontbrekende informatie. Meer specifiek neem ik een vast gemiddeld aantal dagen aan voor de tijd tussen besmetting en symptomen, tussen symptomen en ziekenhuisopname, tussen symptomen en overlijden, enz. Deze schattingen kunnen inaccuraat zijn, en bovendien kunnen deze tijdsintervallen verschillen tussen demografische groepen. De gemaakte keuzes zijn wel-overwogen op basis van de literatuur, maar zeker niet perfect.</li>
<li>Vooral bij de jongste groepen (tot 20 jaar) is er zeer weinig data voorhanden. Dit maakt de schattingen minder betrouwbaar (een enkel overlijden meer of minder maakt een groot relatief verschil).</li>
<li>Voor sommige data is de spreiding over de leeftijden niet gepubliceerd of niet makkelijk toegankelijk. Dan heb ik die evenredig geschat (voor de immuniteit), of op basis van grafieken gepubliceerd door sciensano (het aantal gehospitaliseerden).</li>
<li>Voor de bevolkingspiramide gebruik ik die van 1 januari 2019.</li>
<li>Voor de sterftecijfers ga ik uit van de sterfte die officieel aan COVID-19 is toegeschreven. Voor Belgie lijkt die aanname wel heel verdedigbaar aangezien dat aantal zeer goed overeenkomt met de oversterfte.</li>
<li>Bij het berekenen van de relatieve bijkomende kans om te overlijden neem ik aan dat <i>overlijden van COVID-19</i> statistisch onafhankelijk is van <i>overlijden mocht er geen COVID-19 zijn</i>. Het is duidelijk dat dat, vooral voor ouderen en mensen met comorbiditeit, niet het geval is: diegenen die aan COVID-19 overlijden zullen vaak dezelfden zijn als diegenen die anders ook waren overleden. Dit wil zeggen dat deze bijkomende kansen wellicht overschattingen zijn.</li>
<li>Ik gooi iedereen binnen een bepaalde leeftijdsinterval en geslacht op een hoopje, terwijl bepaalde groepen (met comorbiditeiten) duidelijk meer risico lopen en anderen dus minder. De analyse zou meer inzicht geven mochten die groepen uitgesplitst zijn.</li>
<li>Missen is menselijk, en mijn analyse is door niemand nagekeken, laat staan door een onafhankelijke collega/expert zoals gebruikelijk is voor wetenschappelijke artikels. Wie deze analyse graag repliceert of controleert mag mij contacteren. Ik geef met plezier toegang tot de gebruikte data (die sowieso publiek is) en gevolgde methoden.</li>
</ul>
<h3 style="text-align: left;">
Voornaamste gebruikte databronnen</h3>
<div>
<ul style="text-align: left;">
<li>COVID-19 gevallen en gerelateerde ziekenhuisopnames en overlijdens: https://epistat.sciensano.be/Data/20200427/COVID19BE_20200427.xlsx</li>
<li>Demografie van gehospitalizeerden: https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_Weekly%20report_20200423%20-%20NL_0.pdf</li>
<li>Achtergrondkans op overlijden in enig jaar: <a href="https://www.zorg-en-gezondheid.be/sterfte-per-leeftijd-2017">https://www.zorg-en-gezondheid.be/sterfte-per-leeftijd-2017</a></li>
<li>Deze analyse is los geinspireerd door deze <a href="https://esb.nu/blog/20059695/we-kunnen-nu-gaan-rekenen-aan-corona">blog post</a> (die het lezen meer dan waard is) van Robin Fransman over de situatie in Nederland. De resultaten kunnen wel niet eenvoudig met mekaar vergeleken worden, aangezien Robin Fransman vertrekt van <i>gerapporteerde </i>COVID-19 overlijdens in Nederland (veel lager dan de oversterfte in Nederland, in tegenstelling tot in Belgie), en aangezien hij (voor zover ik begrijp) bij het berekenen van de risico's geen rekening houdt met de tijdsintervallen tussen infectie, symptomen, immuniteit, hospitalisatie, en overlijden.</li>
</ul>
</div>
<div>
<br /></div>
</div>
Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-71879451294135858562020-04-23T23:03:00.001+02:002020-04-25T12:31:33.107+02:00Lof voor Pierre Van Damme en Heidi Theeten<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Sinds mijn <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/covid-19-een-ingenieursbenadering-als.html">vorige blog post</a> is er cruciale nieuwe informatie: over het percentage Belgen met meetbare immuniteit tegen COVID-19. Dat blijkt lager dan waar ik eerder van uit ging. Hier bespreek ik de impact van deze nieuwe informatie op die eerdere analyse, en probeer ik ze verder te verfijnen.<br />
<br />
Het blijft een 'back of the envelope' analyse en dus met een korrel zout te nemen, maar ik hoop dat ze desalniettemin inzicht verschaft. Meer bepaald hoop ik dat ze aantoont dat de strategie waarbij de -65 jarigen zo snel mogelijk groepsimmuniteit opbouwen, rekening houdend met de capaciteit van de gezondheidszorg, en mits een selectieve lock down ter bescherming van de risicogroepen (inclusief 65+ers), nog steeds een te overwegen strategie kan zijn. Tenminste (of vooral) als een afdoende behandeling of vaccin nog lang op zich laten wachten, en als opgebouwde immuniteit voldoende lang behouden blijft (tot wanneer er een vaccin is, of in elk geval niet veel korter).<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Is 3% van de bevolking immuun?</h3>
<br />
Lof voor Pierre Van Damme en Heidi Theeten, voor hun grootschalige steekproef naar de COVID-19 immuniteit van de Belgische bevolking:<sup>(1)</sup> de kranten koppen dat slechts 3% van de bevolking immuniteit heeft. Hun experiment levert cruciale informatie bij het uittekenen van de beste strategie om het objectief dat de overheid wenst na te streven (welk dat ook is) te bereiken. Belangrijk werk dus van deze onderzoekers.<br />
<br />
Het percentage immuniteit zou vrij constant zijn over de leeftijdsgroepen. Wil dit zeggen dat de mortaliteiten in <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/covid-19-een-ingenieursbenadering-als.html">mijn vorige blog post</a>, waar ik voor de schattingen uit ging van 8%, moeten vermenigvuldigd worden met 8%/3%=2.33? Dan zou de algemene case-fatality rate in Belgie 1,6% zijn, of 1 op 63.<br />
<br />
Bij de berichtgeving in de media over deze resultaten zijn echter een aantal kanttekeningen te maken:<br />
- De studie is gedaan op basis van bloedstalen afgenomen in de week van 30 maart.<br />
- Het duurt tot 2 weken na besmetting voor je met zekerheid immuniteit kunt meten.<sup>(0)</sup><br />
- Het is niet duidelijk wat de false positive en false negative rates zijn van de tests, en of daar al voor gecorrigeerd is. Wellicht maakt de finale publicatie dat duidelijk.<br />
Dit nuanceert enigszins de framing dat er 'slechts' 3% immuniteit is.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Nieuwe schattingen van de kans op overlijden bij besmetting ('case fatality rate')</h3>
<br />
Om de overlijdenskans in te schatten, moeten we nagaan hoeveel mensen overleden zijn die besmet geweest zijn rond of voor dezelfde tijd als de mensen waarvan immuniteit is aangetoond in deze steekproef. Als we uit gaan van gemiddeld 23 dagen tussen besmetting en overlijden (5 dagen tussen infectie en symptomen<sup>(2)</sup>, dan nog 18 dagen tot overlijden<sup>(3)</sup>), dan moeten we dus de mortaliteitscijfers nemen van de week van 30 maart - 2 weken<sup>(4)</sup> + 23 dagen, of 8 april. Op 11 april, drie dagen later (midden van de week volgend op 8 april), waren er volgens sciensano 4180 gerapporteerde COVID-19 overlijdens.<br />
<br />
Op basis van deze nieuwe cijfers en deze gedetailleerdere analyse, schat ik de totale case-fatality rate in Belgie nu dus op 4180/(0.03*11400000)=1,2% of 1 op 82. Dit is het dubbele van mijn eerste schatting op basis van minder informatie en dus meer onzekere aannames. (Terzijde: 25% van deze correctie is te wijten aan een herziening van het aantal COVID-19 sterfgevallen tijdens die dagen.) Per leeftijdsgroep is de geschatte case-fatality rate nu:<br />
<br />
<ul style="text-align: left;">
<li>0-24 jaar: 1 op 70.000</li>
<li>25-44 jaar: 1 op 5.000</li>
<li>45-64 jaar: 1 op 350</li>
<li>65-74 jaar: 1 op 57</li>
<li>75-84 jaar: 1 op 16</li>
<li>85+ jaar: 1 op 5</li>
</ul>
<br />
<br />
Vanzelfsprekend blijven er nog heel wat onzekerheden, bovenop de kanttekeningen die ik hierboven al maakte. Bijvoorbeeld het aantal dagen tussen infectie, eerste symptomen, positieve immuniteit, en overlijden, zijn voorlopig nog schattingen van gemiddeldes op basis van vroege studies. Bovendien is de genomen steekproef niet echt willekeurig. Verdere correcties, naar boven of naar beneden, moeten dus verwacht worden naarmate meer data beschikbaar wordt.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Wat is de groepsimmuniteit vandaag?</h3>
<br />
Kunnen we de groepsimmuniteit ten tijde van deze steekproef extrapoleren naar vandaag? Dat kan op basis van het aantal overlijdens. Die is van 11 april tot 23 april, of op 12 dagen tijd, aan een groeiritme van ongeveer 30% per week toegenomen. We kunnen aannemen dat de immuniteit even snel stijgt, zodat rond 14 april (12 dagen na het midden van de week van 30 maart) ongeveer 4,6% positief zou testen. Het aantal overlijdens in de voorbije 2 weken toont echter aan dat het groeiritme wel duidelijk vertraagt: meer dan 40% tijdens de eerste van die 2 weken, ongeveer 20% tijdens de tweede week.<sup>(5)</sup> Die immuniteit is sindsdien nog 9 dagen toegenomen tot 23 april (de dag van deze blog post), wellicht aan een nog trager ritme dan 20% per week. Ik schat die verdere toename op 12% op basis van de evolutie van het aantal hospitalisaties (dat loopt voorop op overlijdens). Vandaag, 23 april, zou de meetbare immuniteit dan 5,3% zijn. Ze neemt dan vanzelf nog 2 weken toe zelfs zonder nieuwe besmettingen, bij mensen die mensen al besmet zijn. Dus als we extrapoleren (altijd gevaarlijk, maar laat ons de oefening maken) dan zou dat, zelfs zonder bijkomende besmettingen, over 2 weken 6,6% zijn. Het aandeel van de bevolking dat op dit moment al besmet (geweest) is en immuniteit ontwikkeld heeft of dat in de komende 2 weken nog zal doen kan dus geschat worden op 6,6%.<br />
<br />
Aan welk aangroeiritme is dit gebeurt? Die geschatte 6,6% is bereikt op ruwweg 5 weken tijd.<sup>(6)</sup> De aangroei aan groepsimmuniteit kan zo dus, grotendeels in lock down omstandigheden, geschat worden op 1,3% per week. We kunnen het ook op een andere manier (over een kortere periode) schatten. De geschatte meetbare immuniteit van 4,6% op 14 april is voor pakweg 90%<sup>(7)</sup> opgebouwd door besmettingen over 3 weken tijd (de laatste 3 weken van maart, tot 2 weken voor 14 april), of een aangroeiritme van 1,4% per week. Dit is een schatting van het gemiddelde aangroeiritme, terwijl we hieronder eigenlijk met het maximum mogen werken. Het lijkt mij dus redelijk om verder uit te gaan van een aangroeiritme van 1,4% immuniteit per week. (De komende weken zal dat door de aanhoudende strikte lock down heel wat lager zijn, maar mijn bedoeling is net om na te gaan wat mogelijk is mocht men de lock down selectief substantieel versoepelen.)<br />
<br />
Hoe geraken we aan dat tempo aan 60% immuniteit bij de -65 jarigen? (Zie <a href="https://www.doordenkers.be/2020/04/covid-19-een-ingenieursbenadering-als.html">mijn vorige blog post</a>.) Als we voortdoen aan 1,4% per week duurt dat 38 weken. Het kan echter sneller:<br />
1) Door de reproductieratio op 1 te houden en zo de capaciteit van de gezondheidszorg continu ten volle te gebruiken. Dit kan door de reproductieratio eerst terug naar 1 te brengen en dan de lock down gestaag te versoepelen naarmate de groepsimmuniteit toeneemt.<br />
2) Door te zorgen dat risicogroepen (ouderen) niet worden geinfecteerd, en de aangroei aan groepsimmuniteit zoveel mogelijk van de jongeren komt. Dit kan door middel van een strikte(re) lock down voor de risicogroepen (wellicht 65+).<br />
<br />
Het potentieel van 1) hangt af van het overschot aan capaciteit in de gezondheidszorg. Op de piek was 69% van de beschikbare COVID-19 bedden ingenomen op intensieve zorgen, intussen nog 58%. Zelfs op de piek was er dus 40% extra potentieel (0,69*1,4<1). Het potentieel van 2) is ook te becijferen: ongeveer 60% van de gehospitaliseerden zijn ouder dan 65 jaar.<sup>(8)</sup> Mensen jonger dan 65 nemen nu dus 1 op de 2,5 bedden in beslag. Door beide maatregelen te combineren is er dus een theoretisch potentieel om 1,4*2,5=3,5 keer sneller te gaan.<br />
<br />
Laat ons echter aannemen dat we in de praktijk maar de helft van de 65+ populatie kunnen vrijwaren, zodat slechts 30% (de helft van 60%) van de bedden vrijkomen. Bovendien willen we wellicht een veiligheidsmarge (10%) wat ziekenhuisbedden betreft, zodat we 1,3 (0,69*1,3=0,9) in plaats van 1,4 keer meer gehospitalizeerden aankunnen. Dan komen uit op een potentieel om 1,3*1/0,7=1,9 keer sneller immuniteit op te bouwen bij de -65 jarigen dan we tot nu gedaan hebben, of 2,6% per week. Dan duurt het dus nog 20 weken en een half voor we die 60% immuniteit bij de -65 jaringen hebben bereikt. Dat is tot midden september.<br />
<br />
Bemerk wel dat de groepsimmuniteit tijdens deze periode geleidelijk voelbaar zal worden, zodat er dus gestaag minder maatregelen nodig zijn om de reproductieratio op 1 te houden. Ze zouden dus geleidelijk aan kunnen uitdoven tot er midden september geen meer overblijven. Hoe snel precies is voer voor epidemiologen.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Ouderen de pineut?</h3>
<br />
Wat is het verschil met de voorstellen die circuleren waarbij ouderen tot de herfst, of zelfs de lente van 2021, in lock down moeten blijven? Dat in dit scenario versneld aan groepsimmuniteit wordt gebouwd, zodat (1) ouderen snel bezoek kunnen ontvangen van de groeiende groep mensen die immuun zijn (als de beschikbaarheid van testen dit toelaat), en (2) zodat de selectieve lock down zelf sneller, en definitief (uitgaande van een vaccin vooraleer de immuniteit weer uitdooft), kan opgeheven worden. Dergelijk scenario viseert dus mijns inziens niet de ouderen ten voordele van de jongeren. Het lijkt me eerder win-win.<br />
<br />
Hoe kan men dit implementeren? Dat is voer voor de specialisten die gedetailleerde modellen maken, maar ik waag het enkele suggesties te doen:<br />
- Kleuterscholen en lagere scholen (eventueel een beperkt aantal leerjaren) snel terug open, zonder verplichte aanwezigheid. Dit laat gezinnen met inwonende 65+ers of andere risicogroepen toe om het virus buiten te houden. Kleuters en lagere schoolkinderen hebben doorgaans jongere ouders met beperkt risico, en die bovendien op die manier terug productiever worden. Oudere leerkrachten (55+?) kan de optie geboden worden thuis te blijven en bijvoorbeeld leerlingen die thuis blijven online te ondersteunen.<br />
- Strikte(re) lock down maatregelen voor 65+ers. Men zou bijvoorbeeld het gebruik van mondmaskers buitenshuis kunnen verplichten. Beter nog zou zijn om boodschappen aan huis te brengen en zelf winkelen te ontmoedigen. Een tussenoplossing zou zijn om bepaalde winkeldagen exclusief voor te behouden voor 65+ers (bijvoorbeeld 2 dagen per week, zodat die dagen minimaal druk zijn).<br />
- Niet-essentiele winkels en diensten en horeca blijven dicht tot verder versoepeld kan worden.<br />
- Verhoging van de testcapaciteit op immuniteit, zowel voor opvolging van de epidemie als om voor elke 65+er zo snel mogelijk naasten te identificeren die immuun zijn en dus zonder beperkingen op bezoek kunnen.<br />
<br />
Men kan er vanzelfsprekend ook voor kiezen dit een periode korter dan 20 weken vol te houden, om zo een gedeeltelijke buffer op te bouwen bij een eventuele nieuwe uitbraak in het najaar of de winter.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Slotnoten</h3>
<br />
Deze analyse is vanzelfsprekend nog steeds rudimentair, niet in detail en onafhankelijk nagerekend, en op heel wat aannames gebaseerd. Maar dankzij de studie van Van Damme en Theeten is ze in elk geval robuuster geworden. Ik kijk uit naar de resultaten van hun volgende steekproeven.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Voetnoten</h3>
<br />
<sup>(1)</sup> https://www.standaard.be/cnt/dmf20200422_04931538<br />
<br />
<sup>(2)</sup> https://patient.info/news-and-features/coronavirus-how-quickly-do-covid-19-symptoms-develop-and-how-long-do-they-last<br />
<br />
<sup>(3)</sup> https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30243-7/fulltext<br />
<br />
<sup>(4)</sup> Die 2 weken is betwistbaar. Het artikel in voetnoot (0) zegt dat het *tot 2 weken* kan duren voor er meetbare immuniteit is. Het is mij niet duidelijk *vanaf* wanneer immuniteit gemeten kan worden. Als dit gemiddeld veel korter is, dan stijgen mijn schattingen van de case fatality rate. Per week dat dit korter is gaan ze met 30% omhoog (dus 1,2% wordt dan 1,56%). Het artikel vermeldt echter dat die 3% een beeld geeft over hoe het coronavirus huishield in de week voor en de week na de start van de lock down. Daarom heb ik die 2 weken aangehouden.<br />
<br />
<sup>(5)</sup> Mensen leven in compartimenten (gezinnen), en de aangroei in die omstandigheden zal geleidelijk trager gaan (eens iedereen in een besmet compartiment besmet is de groei in dat compartiment afgelopen).<br />
<br />
<sup>(6)</sup> De epidemie is vanzelfsprekend al langer bezig in Belgie. Ik reken 5 weken om rekening te houden met het feit dat de aangroei initieel zeer traag verlopen is en slechts ongeveer 5 weken voor deze blog post substantieel beginnen worden is. Bovendien mogen we eigenlijk uitgaan van het <i>maximale </i>groeiritme (ik reken immers ook met het maximale aantal ingenomen bedden op intensieve zorgen), terwijl ik die 5 weken gebruik om het <i>gemiddelde </i>groeiritme te schatten. Die periode van 5 weken als effectieve periode waarover de geschatte immuniteit is opgebouwd is volgens mij dus eerder conservatief gekozen.<br />
<br />
<sup>(7)</sup> Ruw geschat aan de hand van het verloop van het aantal gemeten COVID-19 gevallen.<br />
<br />
<sup>(8)</sup> Opnamecijfers per leeftijd:<br />
https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/Meest%20recente%20update.pdf<br />
<br /></div>
Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-71828539401852329052020-04-19T16:40:00.000+02:002020-04-21T08:43:04.952+02:00COVID-19: een ingenieursbenadering als derde weg<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<h3 style="text-align: left;">
tl;dr</h3>
<div>
<div>
Het zo snel mogelijk terugkeren naar de containment fase in Belgie is volgens mij niet noodzakelijk de juiste strategie. Het kan leiden tot een langgerekte golfbeweging van de epidemie met bijhorende verstrengingen en versoepelingen van de lock down, tot er een afdoende behandeling of vaccin is. Dat is gokken. Het is ook moordend voor de moraal, economie, en gezondheid, en het kan bijdragen aan een hogere totale mortaliteit.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Gecontroleerd streven naar groepsimmuniteit, met bescherming van risico-groepen en rekening houdend met de capaciteit van de gezondheidszorg, is mogelijks een betere strategie. Op basis van publieke informatie lijkt het haalbaar om op die manier tegen ergens in augustus de lock down definitief te kunnen opheffen. De kost van deze alternatieve strategie, in termen van mensenlevens, levenskwaliteit, en economische schade, is mijns inziens wellicht beperkter.<br />
<br /></div>
</div>
<h3 style="text-align: left;">
Gangbare nationale strategieen tegen COVID-19<a href="#0"><sup>(0)</sup></a><a href="#1"><sup>(1)</sup></a></h3>
Verschillende landen gaan op verschillende manier om met de COVID-19 pandemie. Ruwweg zijn er twee strategieen:<br />
1) De epidemie doodknijpen: zo snel mogelijk het aantal besmettingen tot nul herleiden.<br />
2) De epidemie zijn gang laten gaan, en op die manier zo snel mogelijk groepsimmuniteit opbouwen.<br />
<br />
Strategie 2) werd initieel door het Verenigd Koninkrijk en Nederland naar voor geschoven, maar al snel verlaten ten voordele van strategie 1) omdat strategie 2) de gezondheidszorg zou overrompelen. Bijna alle landen gebruiken dus varianten van strategie 1). Slechts enkele landen waar COVID-19 min of meer wijdverspreid is, wijken af van deze strategieen. In het bijzonder Zweden springt eruit, met een strategie die sterk op 2) lijkt en bij velen voor grote ongerustheid zorgt.<br />
<br />
Een vraag die zich echter stelt is of strategie 1) haalbaar is op de langere termijn. Herintroductie van het virus is niet onrealistisch, als de groepsimmuniteit verwaarloosbaar blijft. Het gevaar bestaat dat de verschillende landen en continenten gekoppelde oscillatoren worden: als de storm gaat liggen in Europa begint hij misschien weer in alle hevigheid in Azie, en vice versa. De containment fase zal een volgende keer wellicht weer niet lang standhouden, en dan zitten we snel weer in een lock down. Strategie 1) is dus wellicht een accordeonstrategie, waarin uiteindelijk, zonder vaccin, een groot aandeel van de bevolking besmet zal worden.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Een ingenieursbenadering: eerst een duidelijk objectief, dan de strategie</h3>
Ingenieurs starten zelden met een strategie: ze denken in de eerste plaats in termen van een objectief. Wat willen we bereiken? De strategie wordt daar dan aan aangepast. Vreemd genoeg is dat objectief in Belgie, en heel wat andere landen, onuitgesproken. De verklaring is eenvoudig: een objectief stelt zwart op wit waar de prioriteiten liggen, en enkel beleid dat met leiderschap wordt uitgevoerd verdraagt dergelijke duidelijkheid.<br />
<br />
Als we even achteruitdenken, en zoeken naar het objectief dat door strategie 1) wordt gediend, dan is dat wellicht het vermijden van zo veel mogelijk COVID-19 overlijdens. Daarvoor is de strategie wellicht effectief. Het is echter geen goed objectief, omwille van de vele neveneffecten:<br />
1) Leven onder een lock down is minder kwalitatief dan zonder lock down.<br />
2) Ze blijkt te leiden tot sterk onderbezette ziekenhuizen (zelfs afdelingen intensieve zorgen), en dat nota bene in een periode van medische nood. (Of dit onvermijdelijk is is minder duidelijk, maar met de gekozen implementatie is het wel zo.)<br />
3) Ze leidt tot bijzonder veel onnodige ziekte en overlijdens ten gevolgen van uitgestelde diagnoses en behandelingen, en uit de hand lopende psychische problemen ten gevolge van de sociale isolatie.<br />
4) Bovendien is deze strategie bijzonder schadelijk voor de economie, in de eerste plaats door de lock down zelf, die weegt op de productiviteit van alle werknemers, en in het bijzonder die van werknemers met schoolgaande kinderen en werknemers in de maak-industrie en met manuele beroepen buiten de gezondheidszorg. Een accordeonbeweging zou deze schade nog sterk doen toenemen (de economie reageert slecht op onzekerheid).<br />
5) Een goede gezondheid en een gezondheidszorgsysteem kosten geld. Schade aan de economie schaadt op middellange en lange termijn dus ook de volksgezondheid.<br />
6) Het is intussen gekend dat de lock down bestaande ongelijkheid versterkt: bij schoolgaande kinderen, bij de werkzame bevolking. De economische schade zal het budgettair moeilijk maken dit op te vangen. Een ongelijke samenleving is onveiliger, onaangenamer, en gemiddeld genomen ongezonder.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Welk objectief?</h3>
Wat moet het objectief dan wel zijn? Dat is een politieke vraag, en ze beantwoorden vraagt moed en een mandaat. Ik waag mij hier echter aan een persoonlijke poging om het debat te voeden. Maar naar mijn persoonlijke mening moeten we ons richten op het totaal aantal kwalitatieve levensjaren. Met andere woorden, het leven van jonge mensen weegt zwaarder door, en een kwalitatief jaar telt meer door dan een niet kwalitatief. Hoe vullen we dit in?<br />
<br />
Het zou onethisch en onjuist zijn te proberen bepalen of een levensjaar van persoon A kwalitatiever is dan van persoon B (wat kwalitatief is, is subjectief). Het is echter wel mogelijk om te bepalen dat een maand geleefd onder lock down, verwijderd van geliefden en beperkt in bewegingsvrijheid, minder kwalitatief is dan een maand niet onder lock down. Laat ons voor het gemak zeggen dat een maand onder lock-down ons 0,9 gewone maanden waard is, dus 10% minder waardevol. Dan gaan er bij een maand lock-down in Belgie ongeveer 100.000 kwalitatieve levensjaren verloren.<a href="#2"><sup>(2)</sup></a><br />
<br />
Andere ziekte (die kwaliteit beinvloeden) en overlijdens (die levensjaren afnemen) zijn moeilijker te becijferen, maar het is niet onmogelijk. Hoeveel levens redt een ziekenhuisbed per jaar? Hoeveel kankerbehandelingen worden nu on hold gezet, en hoe beinvloedt dat de levensverwachting? Wat met psychische problematiek en de gevolgen op levenskwaliteit en levensduur (bijvoorbeeld ten gevolge van suicide)?<br />
<br />
De economische impact is makkelijker te kwantificeren (ten dele doet de beurs dat), alsook de gevolgen voor de begroting. Hoe zich dat zal vertalen in een minder goed gezondheidszorgsysteem in de toekomst is deels een politieke kwestie. Wie zal de economische schok opvangen? Zal men dat doen door herverdeling? Of zal men dat doen door te beknotten op de sociale zekerheid en de gezondheidszorg?<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Van objectief tot strategie</h3>
Om deze overwegingen te vertalen naar een strategie, moeten we het systeem dat we willen controleren beter begrijpen. Hoeveel mensen zijn echt ziek? Hoeveel mensen zijn immuun? Wat is de sterftekans juist, en hoe hangt die af van de leeftijd? Sommige van deze vragen kunnen met een eenvoudig experiment beantwoord worden. Een willekeurige steekproef van 1000 personen kan al een goed beeld geven van de groepsimmuniteit, en is niet duur (dit is accurater dan op basis van niet-willekeurige steekproeven, zoals bij ziekenhuisopnames, in woon-zorgcentra, of bij bloed donoren). Voor andere vragen wordt het antwoord geleidelijk aan duidelijker. Ik zal hieronder enkel uit gaan van het volgende:<br />
- Een groepsimmuniteit van 8%, uniform over alle leeftijdsgroepen.<a href="#3"><sup>(3)</sup></a><br />
- Op basis hiervan kan de overlijdenskans geschat worden. Voor Belgie is dat 1 op 170 (5453 overlijdens gedeeld door 8% van 11,4 miljoen). Opgedeeld per leeftijd is dat 1 op 200.000 (0-24 jaar), 1 op 10.000 (25-44 jaar), 1 op 670 (45-64 jaar), 1 op 125 (65-74 jaar), 1 op 32 (75-84 jaar), en 1 op 10 (85+ jaar).<a href="#4"><sup>(4)</sup></a><br />
<br />
Ter vergelijking, de kans om in 2018 te overlijden in een verkeersongeluk was hoger voor 0-24 jarigen, gelijkaardig voor 25-44 jarigen, en ongeveer 10 keer lager voor 45-65 jarigen. Nog ter vergelijking: in 2017 werden ongeveer 120 kinderen en jongeren van 0-24 jaar met leukemie gediagnosticeerd in Belgie,<a href="#5"><sup>(5)</sup></a> of ongeveer 1 op 17.000. Bij kinderen is leukemie verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van alle kankerincidentie. Het missen of uitstellen van diagnoses en behandelingen kunnen in elk geval bij jongeren dus snel leiden tot een hogere mortaliteit dan COVID-19 zelf.<br />
<br />
Hieruit kunnen we concluderen dat COVID-19:<br />
- een zeer beperkte bedreiging is voor de jongeren (jonger dan 24 jaar).<br />
- een beperkte bedreiging is voor de bevolking van 25 tot 64 jaar.<br />
- een reele bedreiging is voor de oudere bevolking (ouder dan 64 jaar).<a href="#6"><sup>(6)</sup></a><br />
Bemerk dat de overlijdenskans ook sneller stijgt met de leeftijd dan dat het nog te verwachten aantal levensjaren daalt, zodat niet alleen de mortaliteit maar ook het potentieel verlies aan kwalitatieve levensjaren bij ouderen hoger is dan bij jongeren.<br />
<br />
Een verdere overweging is dat Italie ons geleerd heeft dat deze cijfers er heel wat slechter zouden uitzien mocht het gezondheidszorg systeem overbelast zijn. Het is dus belangrijk te zorgen dat dat niet gebeurt.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Een derde weg</h3>
De criteria waar de strategie aan moet voldoen zijn dus duidelijk:<br />
1) Een lock down moet zo kort en voorspelbaar mogelijk (een accordeonbeweging is te mijden).<br />
2) Ouderen (vanaf 65 jaar, of men zou kunnen zeggen, gepensioneerden) moeten beschermd worden zolang er de epidemie woedt.<br />
<br />
Dit kan als volgt gerealiseerd worden. Het doel moet zijn om onder de groep van mensen jonger dan 65 jaar (80% van de bevolking) groepsimmuniteit te creeeren. Dit zijn de meest actieve mensen, met de meeste en meest diverse sociale contacten, zodat hun immuniteit effectief is en groepsimmuniteit op populatieniveau kan bereikt worden met een kleiner percentage. Laat ons uit gaan van 50% van de bevolking indien die uit de jonger dan 65 jarigen komt, of ongeveer 60% van die groep.<br />
<br />
De veronderstelde 8% groepsimmuniteit is opgebouwd op ongeveer 4 weken tijd (ruw geschat, rekening houdend met een vertraging tussen infectie en meetbare immuniteit), met ziekenhuizen die verre van op volle capaciteit hebben gedraaid. Dat is 2% per week. Dit betekent dat er minder dan 26 weken, of een half jaar, nodig is om aan die 60% te geraken. Als we er voor zorgen dat de ziekenhuizen op volle capaciteit werken (met inachtname van een veiligheidsmarge, en met begrip voor en bijkomende ondersteuning van de draagkracht van alle medewerkers van de gezondheidszorg), en we beschermen de ouderen<a href="#6"><sup>(6)</sup></a> (die nu het merendeel van de bedden innemen) door middel van een korte selectieve lock down, kan dit wellicht in minder dan 15 weken. Dat kan door de lock down gestaag af te bouwen, er steeds voor zorgend dat het reproductiegetal in de buurt van 1 ligt: niet hoger, maar dus ook niet lager - en daar zit het verschil met strategie 1).<br />
<br />
De voordelen tegenover strategie 1) zijn legio. Vanaf ergens in augustus kan het normale leven dan weer herstarten, zonder angst voor een nieuwe uitbraak en bijhorende lock down maatregelen. Bovendien wordt de lock down gestaag draaglijker: de scholen moeten mijns inziens direct weer open (het reproductiegetal is al enkele weken te laag); beperkingen op verplaatsingen kunnen wellicht snel worden opgeheven, en de meeste winkels, kappers, en andere diensten kunnen binnen enkele weken weer open. En, belangrijk, mensen die immuun zijn kunnen weer op bezoek ook bij oudere geliefden, mits de overheid erin slaagt op grote schaal betrouwbaar te testen (dit is een morele plicht). Tenslotte is de kans reeel dat het totaal aantal besmette personen, en misschien zelfs het aantal directe COVID-19 overlijdens, aan het einde van de rit (na een aantal heropflakkeringen) met strategie 1) niet lager zal zijn dan met deze derde weg.<br />
<br />
Om deze redenen word ik niet enthousiast als ik hoor dat de piek achter de rug is. Dat er zo veel vrije bedden zijn in de ziekenhuizen maakt mij nog ongeruster.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
De oplossing?</h3>
Er zijn vanzelfsprekend heel wat redenen te bedenken waarom deze derde weg een slecht idee is. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat er in het najaar een afdoende behandeling komt, en sommigen dromen zelfs (tegen beter weten in) dat er een vaccin kan komen voor het eind van 2020. In dat geval hadden we COVID-19 gerelateerde overlijdens kunnen voorkomen met strategie 1). Maar dat is voorlopig speculatie. Misschien is die 8% huidige groepsimmuniteit toch een overschatting (we zullen het snel weten). Ik heb niet alle informatie die nodig is om te weten of deze derde weg de oplossing is, maar dat hij het verdient ernstig bestudeerd te worden lijdt volgens mij geen twijfel.<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Voetnoten</h3>
<div>
<a href="https://www.blogger.com/null" id="0"></a><sup>(0)</sup> Het zou genant en grotesk zijn mocht men deze blogpost aangrijpen als excuus voor burgerlijke ongehoorzaamheid. De regering zou alle slagkracht verliezen om deze crisis te beheersen mocht men de instructies niet opvolgen. Deze blogpost is een nederige poging het debat te verrijken en aan te scherpen, niet om op te roepen om de opgelegde maatregelen, wat die ook zijn, te negeren of te 'interpreteren'.<sup></sup><br />
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" id="1"></a><sup>(1)</sup> Een aantal cijfers gebruikt in deze blogpost zijn op 18 april 2020 van de sciensano.be website gehaald.<br />
<br /></div>
<a href="https://www.blogger.com/null" id="2"></a><sup>(2)</sup> Vanzelfsprekend zou het onethisch zijn om levens op te offeren ten voordele van een verbetering van de kwaliteit van de niet geofferde levens. Het objectief zoals geformuleerd moet dus verfijnd worden bij een diepgaandere analyse, maar is voldoende accuraat voor deze blog post. Ik wil vooral aantonen dat het aantal verloren kwalitatieve levensjaren een objectiveerbaar element is, dat mee in overweging kan en moet genomen worden, samen met alle andere.<br />
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" id="3"></a><sup>(3)</sup> Deze schatting komt overeen met het aantal meetbaar besmette personen opgenomen in het UZ Jette (<a href="https://www.brusselstimes.com/all-news/belgium-all-news/103265/brussels-hospital-8-of-patients-are-infected-without-knowing-it-uz-brussel-ct-scan/">https://www.brusselstimes.com/all-news/belgium-all-news/103265/brussels-hospital-8-of-patients-are-infected-without-knowing-it-uz-brussel-ct-scan/</a>). In Nederland blijkt 3% een conservatieve ondergrens (<a href="https://www.trouw.nl/binnenland/groepsimmuniteit-die-is-in-nederland-nog-ver-te-zoeken~bd73c307/">https://www.trouw.nl/binnenland/groepsimmuniteit-die-is-in-nederland-nog-ver-te-zoeken~bd73c307/</a>). Die is conservatief omdat de steekproef niet willekeurig was (ze bevatte alleen bloedgevers, typisch mensen met grote verantwoordelijkheidszin, en mensen die recent ziek zijn geweest onthouden zich typisch van bloedgeven), en bovendien zijn er een aanzienlijk aantal vals negatieve tests te verwachten. In een niet-willekeurige steekproef in woon-zorgcentra bleek 20% van de bewoners accuut besmet, en 14% van het personeel (<a href="https://www.hln.be/nieuws/binnenland/een-op-de-zes-test-positief-in-woonzorgcentra-tot-15-procent-heeft-geen-enkel-symptoom~a6581d29/">https://www.hln.be/nieuws/binnenland/een-op-de-zes-test-positief-in-woonzorgcentra-tot-15-procent-heeft-geen-enkel-symptoom~a6581d29/</a>). Intussentijd is de immuniteit ook verder gestegen. Mijn persoonlijke inschatting is dat 8% dus een licht conservatieve schatting is, al zullen er sterke geografische verschillen bestaan binnen Belgie. Mocht het percentage hoger liggen dan worden de conclusies in deze blog post alleen maar sterken. Mocht het lager zijn worden ze minder sterk.<br />
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" id="4"></a><sup>(4)</sup> Voor het gemak nemen we aan dat de overlijdens zonder gekende leeftijd op dezelfde manier zijn verdeeld als die met gekende leeftijd; de aantallen overlijdens met gekende leeftijd moeten dus vermenigvuldigd worden met een factor van (1514+1+16+258+522+1278+1864)/(1+16+258+522+1278+1864)=1.3844<br />
De mortaliteitsratios worden dan als volgt berekend, rekening houdend met de demografische samenstelling van de Belgische bevolking (<a href="https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de-bevolking#figures">https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de-bevolking#figures</a>):<br />
- 0-24 jaar: 0,0005%, of 1 op 200.000 (1 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 28,5% van 11,4 miljoen).<br />
- 25-44 jaar: 0,01%, of 1 op 10.000 (16 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 26,1% van 11,4 miljoen).<br />
- 45-64 jaar: 0,15%, of 1 op 670 (258 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 26.9% van 11,4 miljoen).<br />
- 65-74 jaar: 0,8%, of 1 op 125 (522 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 9,5% van 11,4 miljoen).<br />
- 75-84 jaar: 3,1%, of 1 op 32 (1278 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 6,2% van 11,4 miljoen).<br />
- 85+ jaar: 10,5%, of 1 op 10 (1864 overlijdens maal 1.3844 gedeeld door 8% van 2,7% van 11,4 miljoen).<br />
Voor de puristen: deze berekeningen zijn slechts goede benaderingen (en bovengrenzen), accurater naarmate het aantal COVID-gerelateerde overlijdens kleiner is relatief ten opzichte van de bevolking (in dit geval dus zeer accuraat).<br />
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" id="5"></a><sup>(5)</sup> <a href="https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie">https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie</a><br />
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" id="6"></a><sup>(6)</sup> In deze blogpost maak ik abstractie van comorbiditeit als risicofactor, hoewel die wellicht van primair belang is en leeftijd maar van secundair belang gezien de comorbiditeit daar van afhangt. Waar ik zeg dat ouderen moeten beschermd worden, mag vanzelfsprekend geinterpreteerd worden dat mensen in risicogroepen moeten beschermd worden. Een meer gedetaileerde analyse is noodzakelijk om deze risicogroepen te identificeren.<br />
<br />
<br /></div>
Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-2968296148005902726.post-21282879269366102342020-04-14T21:42:00.000+02:002020-04-19T16:41:44.636+02:00De beste stuurlui staan aan wal<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Zij die mij kennen weten dat ze mij altijd een mening kunnen ontfutselen. Dikwijls gaat die over mijn vakgebied, maar daar verveel ik doorgaans enkel mijn collega's en studenten mee. Soms betreffen ze maatschappelijke thema's: de media, de politiek, de gezondheidszorg, het onderwijs,...<br />
<br />
Ik deel mijn meningen graag, dikwijls met enige passie; niet om mijn gelijk te halen (of omdat ik zelf overtuigd zou zijn), maar om ze tegensprekelijk te maken en zo te kunnen verfijnen en te herzien. Misschien vooral nog om de vraag waarop ze een antwoord proberen bieden op scherp te stellen, en zo beter te begrijpen waar het echt om draait.<br />
<br />
Vanaf vandaag is niemand meer veilig: ik steek van wal met een blog met doordenkers over maatschappelijke thema's, en nu en dan misschien over onderwerpen waarover ik verondersteld word iets te weten: datawetenschap, artificiële intelligentie, privacy in het digitale tijdperk, en aanverwanten. Ik gooi ze op het web, in de groep, voor de leeuwen. Verfijn ze, bekritiseer ze, overtuig mij dat ik het fout heb, en ik zal een gelukkige mens zijn.<br />
<br />
Tot ergens op in het ruime sop (of laat ons beginnen in het kanaal...).</div>
Tijl De Biehttp://www.blogger.com/profile/02577516917030950642noreply@blogger.com0